DNEVNIKOVA KNJIGA: Džozef Konrad, Srce tame

„Srce tame“ Džozefa Konrada (1857-1924) izašlo je 1899, i smatra se jednom od knjiga koje su obeležile početak moderne u Engleskoj. Ono što je najneverovatnije jeste da je jednu od najvažnijih knjiga anglosaksonske književnosti na engleskom napisao Poljak koji je taj jezik naučio tek u dvadesetoj godini. Konradovo pravo ime je Jozef Kožnjovski i rođen je kao sin poljskih veleposednika koji su se borili protiv ruske vlasti. I pored snova svog oca da se istakne kao politički aktivista i borac za slobodu Poljske, Konrad je sanjao o putovanjima, i proveo gotovo ceo život na moru, služeći kao oficir na britanskim brodovima.

„Srce tame“ opisuje putovanje avanturiste Čarlsa Marloa, koji kao kapetan parobroda putuje Belgijskim Kongom u potrazi za misterioznim Kercom. Njegovu plovidbu prate gotovo apokaliptične slike kolonijalnog divljaštva Belgijanaca (i drugih belaca) koji su u to vreme sistematski pljačkali i uništavali Afriku. Knjiga svakako nije samo kritika kolonijalizma, već i studija o moralu i prirodi zla, traktat o sveopštoj ljudskoj gluposti, ali i sjajan psihološki roman koji daje upečatljivu sliku glavnog lika na putovanju koje ga kroz atmosferu divljeg primordijalnog mraka vodi u „srce tame“ u yunglama Belgijskog Konga. Marloova psihološka promena je prikazana u punom dijapazonu; od pustolovnog i romantičnog mladića koji mašta o egzotičnom putovanju, do razočaranog, u duši zrelog čoveka koji je spoznao ono što Konrad naziva srcem tame, zaokret je potpun.

Sporedni likovi u “Srcu tame” podvučeni su na poseban način - sem Marloa i Kerca, nijedna osoba koja se pojavljuje u romanu nema svoje vlastito ime (označeni samo kao Tetka, Direktor kompanije, Knjigovođa, Rus, Verenica itd). Ovim neobičnim postupkom na sceni su osvetljena i individualizovana samo dva lika – uslovni heroj Marlo i njegov tamni odraz Kerc, a sva ostala lica zamagljena su svojom funkcijom u priči, delimično prikrivena pod nepromenljivim, okamenjenim maskama svojih arhetipskih uloga. Likovi svedeni na funkcije daju Konradovom romanu nešto od poetike mita, upućujući na mrežu različitih asocijacija i na splet značenja koja se izmiču izvan granica njihovih samih ličnosti.

„Srce tame“ je skoro stotinak godina kasnije iskorišćeno kao predložak čuvenog Kopolinog remek dela »Apokalipsa danas« (1979), u kom je radnja prebačena iz kolonijalnog Konga u doba američkog rata u Vijetnamu.

Ova knjiga je kod nas prvi put prevedena pedesetih godina prošlog veka, a danas bi svakako trebalo uzeti izdanje u sjajnom prevodu Zorana Paunovića, jednog od naših najboljih savremenih prevodilaca.

Nastasja Pisarev