BICIKLOM KROZ VOJVODINU – JERMENOVCI (2) Za pola veka nestalo dve trećine stanovnika

Na popisima od 1948. do 1981. broj stanovnika se stabilizovao između 1.500 i 1.800 ljudi a od tada počinje pad pa prema poslednjem popisu iz 2022. u Jermenovcima živi samo 614 stanovnika što znači da je za pola veka selo izgubilo dve trećine svojih žitelja.

Nedeljna pijaca za kupoprodaju stoke i zanatskih proizvoda je otvorena 1892. Radi većeg prometa pokrenuta je skela na kanalu Marije Terezije između Jermenovaca i Janošika, a te godine je sagrađen i mlin koji je 1931. izgoreo. Štedno-kreditna zadruga je počela sa radom 1898. i iz njenog Fonda davan je zajam imućnim stanovnicima. Ta zadruga je postojala sve do 1945. po nazivom Štedionica. U selu su izbušena dva arteska bunara 1899. jedan pred školom, a drugi na pašnjaku. Na predlog učitelja osnovana je biblioteka 1900. koja je imala na početku rada 50 članova. Od tog doba naselje napreduje. 

Pred Prvi svetski rat -1913. selo je dobilo zgradu opštine (današnja zagrada Mesne zajednice) sa osam prostorija i sa vodovodom kao i stanom za opštinskog beležnika. Stan je imao i kupatilo. Sazidane su i moderne ekonomske zgrade u dvorištu, izbušen arteski bunar za potrebe vodovoda, a baštu su zasadili voćem i vinovom lozom. Tada je sazidano obdanište pored koga je izgrađen i stan za vaspitača. U prvo vreme to je bila zgrada za dnevni boravak, a deca su dolazila i pre i po podne, spavala su u posebnoj prostoriji.

U novembru 1918. ušla je srpska vojska u Irmenjihazu, koja tri godine kasnije u novoj državi menja ime i postaje Jermenovci. Na popisu te 1921. je registrovano 336 kuća sa 1.833 stanovnika. Pustara „Čavoš“ je 1924. stavljena pod udar agrarne reforme i svaki dobrovoljac dobio je plac i 5 hektara zemlje. Već 1921. tu je naseljeno 154 kolonista. Stanovnici Liptajeve i Orcijeve pustare, obe u ataru Velike Grede, 1923. molili su da budu pripojeni jermenovačkom ataru što je godinu dana kasnije i učinjeno pa je atar sela povećan sa 2.790 na 6.426 lanaca. 

Dobrovoljno vatrogasno društvo osnovano je 1923. DVD zajedno sa kulturno-umetničkim 

društvom priređuje pozorišne predstave, igranke i zabave, a prihod odlazi vatrogascima. Na inicijativu srednjoškolaca i studenata 1930. osniva se fudbalski klub. 

Lekar je određenim danima dolazio iz Mariolane, današnjeg Plandišta, a 1938, selo dobija apoteku. U Drugom svetskom ratu stanovništvo je živelo u teškoj materijalnoj situaciji. Iz ovog sela u narodnooslobodilačku vojsku otišlo je oko 100 muškaraca koji su se borili u sastavu vojvođanskih i slavonskih jedinica. Dvanaestoro je poginulo. Meštani su 25. jula 1961. u spomen palim borcima otkrili spomenik koji se nalazi u centru sela ispred zgrade Mesne zajednice... 

Od 1946. škola sa šest razreda prerasla je u školu sa sedam razreda, a u jesen 1947. otvara se i niža gimnazija, koja se od 1952. zbog smanjenog broja učenika ukida. Od 1973. reformom u školi ukidaju se viši razredi u Jermenovcima i nastava od petog do osmog razreda organizuje se u Plandištu na mađarskom jeziku. Danas ponovo u Jermenovcima postoji osmogodišnja škola na mađarskom jeziku.

U ataru sela 1951. počinju istraživanja nalazišta nafte i 9. novembra 1952. na površinu prvi put izbija crno zlato. Kontinuirana proizvodnja kreće 25. maja 1953. Tada je sagrađen industrijski kolosek železnice i novi asfaltni put i uvedena je struja. Inače samo selo struju dobija 25. decembra 1958. a telefon znatno ranije - još 1920.

Opštine Alibunar i Plandište su 1968. povezane asfaltnim putem koje prolazi kroz Jermenovce. Naftaška kolonija je formirana 1955. kada su sagrađeni savremeni stanovi, radnički hotel i restoran društvene ishrane. Od 1973. godine otvorena je banja sezonskog karaktera sa lekovitom termalnom vodom koja je nakon par godina prestala sa radom. Centralni vodovod ovo naselje dobija tek 1976.

Iz Indonezije preko Budimpešte u Banat

Krajem avgusta kada se obeležava Dan mađarskog kralja Svetog Stefana, okupe se u porti crkve i svi oni koji već davno ne žive ovde ali i dalje poštuju tradiciju i veru svog naroda. Dolaze sa četiri strane sveta, kud su se i rasuli, jer kako se može videti po popisima selo je za pola veka izgubilo čak dve trećine svojih stanovnika. Nekako onda i ne čudi što službu vodi župnik sa drugog meridijana, župnik Elias Ohoiledvarin. 

Otac Elias je rođen u Elatu, u Indoneziji 1978. Za sveštenika je postavljen 2007. u Budimpešti, odakle je pre nekoliko godina došao u Zrenjaninsku biskupiju. Čim je stigao, otac Elias prionuo je na učenje srpskog jezika, dok mađarski odlično govori.

-Ljudi u Srbiji jako su ljubazni i dragi. Srbija mi se odmah dopala. Radim u Zrenjaninu od 2016. u selima u kojima uglavnom žive Mađari. Znam mađarski jezik jer sam 15 godina službovao u Mađarskoj pre nego što sam došao u Srbiju - kaže župnik Elias. I kao i svi stranci u Srbiji najviše voli našu domaću kuhinju. 

-Imali smo Letnji kamp ovog leta i spremao sam deci indonežanske specijalitete koji su im se dopali - hvali se župnik Elias.

Dve glavne ulice u selu i dalje nose ime Maršala Tita i Bratstva i jedinstva. Posle crkve, najviši objekat u Jermenovcima je dvospratna zgrada Vatrogasnog doma na čijem odžaku su rode svile gnezdo.

Na lokalnom groblju srećem Jožiku i njegovog vernog psa Pićuku. Jožika kosi travu na groblju, slabo govori srpski ali se trudi. Takođe, on je i nezvanični vodič kroz groblje pa mi pokazuje neke od spomenika ljudi sa zanimljivim ili posebno tragičnim sudbinama. Pita me kada ću ponovo da dođem: “Da vežbam srpski kaže kroz osmeh!” praćen Pićukinim budim pogledom.

Na izlasku iz sela prema Baricama nailazim na bizaran prizor. Neko od meštana je na travnjaku ispred kuće napravio pravi mali tematski park. Tu možemo da vidimo 

neidentifikovanu plišanu životinju, felnu od automobila, par fenjera, đeram sa kotlićem za riblji paprikaš na jednoj i punilicom za kobasice na drugoj strani.

Robert Čoban