Pozorišna kritika: Kad bi Sombor bio Holivud

Ovaj vrisak, kao osnova dramskog sukoba u predstavi „Kad bi Sombor bio Holivud“ Kokana Mladenovića, do daske je pojačan time što je bez glasa. Kako? To je pitanje trijumfa umetnosti!

Ernest Bošnjak je somborski pionir kinematografije koja je početkom 20. veka počela da osvaja svet kao novi, ispostaviće se dominantan medij skoro celih sto godina. Od onoga što je Radoslav Zlatan Dorić ispričao dramom, Kokan Mladenović je u Narodnom pozorištu Sombor napravio nemi film. S obzirom na to da je reč o promeni medija, živi nemi film. Igrani, u pravom smislu te reči.

Koreografkinja Andreja Kulešević pomogla mu je da ožive slike, a kompozitorka Irena Popović Dragović da ožive emocije. Glumci su, dakako, dramski, ali veština s kojom se kreću i entuzijazam koji šire u revitalizovanom slepstiku (lakrdiji), prosto je zarazan. Vrlo su upečatljive i scenografija Marije Kalabić, niz portala četverougaonog oblika različitih dimenzija koji obrazuju prostor „kamere-opskure“, kao i filigranski raskošna kostimografija Tatjane Radišić, dominantno crna odela i haljine, u poželjnom kontrastu sa čistim belim zidovima „platna za projekciju“ ovog pozorišnog filma. 

Višestruko je važna ova promena forme i namene dramskog pozorišta. Značenja bujaju. Slepstik je, dakako, obeležila era Čarlija Čaplina, snažnog kritičara socijalnih, pa i političkih promena izazvanih industrijalizacijom. Sukobu sanjara i realista unutar nje, retkih vizionara i slabovide većine, distanca od aktuelnih događaja samo je dala dodato svetlo na nepromenjivost nekih odnosa, ali bez tragike, sa komičkim i melodramskim patosom. Poražavajućoj stvarnosti uzvraćeno je nežno, osećajno. Kao u predstavi „Putujuće pozorište Šopalović“ Ljubomira Simovića, u režiji Tatjane Mandić Rigonat (Narodno pozorište Niš), kada glumica Sofija savlada mučitelja Drobca, što je publika „Teatra na raskršću“ mogla da vidi u predvečerje prvog dana svog novog festivala.

U današnje vreme, tretman scenskog izraza u somborskoj predstavi mogao bi da se smatra retro, svojevrsnim pozorišnim omažom staroj, prevaziđenoj filmskoj umetnosti, ali je zahvaljujući promišljenoj saradnji reditelja sa koreografkinjom i kompozitorkom, fenomenalnom odgovoru glumačkog ansambla, zadobio sve obrise savremenog i vrlo relevantnog izvođačkog ostvarenja. Mimo toga što se pozorište i film direktno naslanjaju jedno na drugo, međusobno prožimaju, jedan izraz prati drugi, u predstavi „Kad bi Sombor bio Holivud“ dramaturški elementi su usložnjeni, odišu svežinom svojih metanivoa. Pojavljuju se dva glumca u vodećoj ulozi, često i paralelno na sceni; komentari likova inkorporirani su u muziku, njihov pokret, gest i mimu; prva scena – prolog - u kojoj se iz ugla uverljivo istinitih iskaza samih glumaca svedoči o sadašnjoj sudbini bioskopa i poslednja – epilog - u kojoj se ponovo progovara, i to reči da je Bošnjak (artist) ništa, kao i njegovi snovi, zapravo su vrlo rečita dijagnoza kojoj je predstava upravo kontraindikacija.

Metafora, iako je radnja smeštena debelo u prošli vek, više je nego jasna, zahvaljujući na momente i nepotrebom ponavljanju osnovnih motiva, preteranom potcrtavanju i zokruživanju otvorenog emocionalnog sklopa neverbalno i muzički intenziviranog narativa, inako neodoljivo slatkog. Iskaza takođe, ali evo ga: Bošnjak je umetnik, poput svih angažovanih u predstavi koja dokazuje tvrdnju da se umetnici pitaju, Sombor bi bio Holivud, a ne još jedna crna rupa visoko prizemnih političko-parohijskih interesa i svetonazora društva koje sve prašta, sem uspeha.

Igor Burić