Slovo o knjizi „Stereografski prostor pisanja” Snežane Savkić
Za razliku od „Hazarskog rečnika” (Milorada Pavića) čiji jezik nije u tolikoj meri zatvoren u sopstvenu hermetičnu čauru, u „Istraživanju savršenstva”, doslednost sa kojom je autor (Sava Damjanov) realizovao načelo „oteščale forme” ogleda se i u mnoštvu konstrukcijskih rezova koji naglašavaju složenost narativnih slojeva.
Pokušaj hvatanja u koštac sa fabulom, sižeom, semantičkim žariš- tima ili „junacima” ove proze otežano je stalnim formalnim klizištima i promenama diskursa, žanrovskom neodređenošću, fragmentarnošću i kompozicionim raslojavanjima, kao i destrukcijom narativa i tradicionalnih simbola...
Crtica je ovo iz teksta Snežane Savkić, doktorantkinje Filozofskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu, posvećenog „formotvorstvu” u romanima Hazarski rečnik i Istraživanje savršenstva, koji je sa još deset njenih analitičkih članaka nastalih u periodu između 2013. i 2022. objedinila u knjizi Stereografski prostori pisanja, objavljenoj pod okriljem „Službenog glasnika”. U ovim studijama autorka „sa zanosom i strašću”, ističe dr Miloš Jocić, komentariše srpsku alternativnu, hipermodernističku književnost.
„Polazeći od tumačenja različitih postmodernih tehnika pripovedanja, u Stereografskim prostorima pisanja otkrivaju se fascinantne povezanosti savremene srpske eksperimentalne proze sa temama ezoterije, misticizma, hermetizma, gnosticizma, kao i telesnosti i erotografije. Naša bogata i umetnički ostvarena postmoderna književnost u velikoj je meri i dalje neistražena, a neki njeni pisci gostovo su neiščitani i nepoznati čak i akademskoj javnosti. Ova studija koja daje glas uzbudljivim delima savremene književnosti stoga je neprocenjiv doprinos u osvetljavanju ovog vrednog a nepoznatog dela srpske književne tradicije”, poruka je dr Jocića.
U ovoj je knjizi, inače, autorka analizirala i grupu autora čije je književno stvaralaštvo stremilo vankanonskom (često anticipirajući i dolazeće književne fenomene), te u „međuigrama“ Forme, Jezika i Žanra bivalo istraživački provokativno, omamljujuće: uz pomenute Milorada Pavića i Savu Damjanova, u njenom fokusu su i Laza Kostić, Bora Stanković, Dušan Matić, Stanislav Vinaver, Milenko Pajić, Vojislav Despotov, Vujica Rešin Tucić, Mirjana Đurđević i Ljubica Arsić, čiji tekstovi, po oceni Snežane Savkić, kao „slika mnoštva koje trijumfuje“ postaju višeglasje u potrazi za Formom, Identitetom i Istinom. „Traganje – ne ZA jezikom, već U samom jeziku, ne za novim oblicima već za novim smislom govora koji će prevladati anahronost i učaurenost postojećih normativa društva i umetnosti (s tim i onih poetičkih) – u ovom izboru tekstova sagledano je iz više aspekata”, pojašnjava autorka.
Snežana Savkić se, između ostalog, kako navodi dr Bojan Jović, hvata u koštac i sa mnoštvom istraživačkih i interpretativnih izazova kroz, na primer, razmatranje ličnih ogledanja u dnevničkim zapisima Laze Kostića, tehno-bipološkog univerzuma književnog sveta Voje Despotova, ili pak nacionalnih i istorijski ogledanja junaka proznih igara Save Damjanova... „Uranjajući u dubinu psihe, raspone ertotskih usmerenja, duhovna poniranja i uzdizanja u književnim pojavama koje izučava, autoprka sigurnim rukopisom čitaovu nudi podsticajno i provokativno interpretativno štivo”, ocena je dr Bojana Jovića, dok dr Igor Perišić zaključuje da knjiga Stereografski prostori pisanja razotkriva lepotu melanholije ponorničkog tumačenja u stereo-saglasju sa čistom egzaltacijom poznanja umetnosti reči od 19. veka do naših dana.
M. Stajić