BICIKLOM KROZ VOJVODINU: BUĐANOVCI Selo koje je postalo simbol hrabrosti i srpske snalažljivosti „IZVIN`TE, NISMO ZNALI DA JE NEVIDLJIV“
Današnju biciklističku turu započeo sam na Železničkoj stanici u Rumi, gde sam sišao sa voza. Nalazi se na pruzi Beograd–Zagreb, na deonici Inđija - Sremska Mitrovica.
Deonica Inđija - Sremska Mitrovica duga je 42 km, otvorena je za saobraćaj 10. decembra 1883. Počev od 1885. ovde su prolazili “Orijent ekspres” i “Simplon orijent” vozovi, koji su saobraćali na liniji Pariz - Carigrad.
Na slavnu prošlost podseća stara lokomotiva postavljena na ulazu u stanicu. Na metalnoj ploči na lokomotivi piše da je ona napravljena u Londonu 1944. Kod perona nalazi se spomen fontana sa reljefnim likom Radovana Gajića, otpravnika poslova na ovoj stanici, koji je kao član KPJ stradao u NOB-u.
Prva tačka na mojoj današnjoj turi bili su Buđanovci, selo neobičnog imena koje je postalo globalno poznato 1999. nakon obaranja američkog aviona F-117 upravo u njegovom ataru. Postoji nekoliko teza o nastanku imena. Prema Ugarskoj povelji iz 1288, ceo Srem se nazivao ,,Bouđan” pa se iz toga izvelo ime sela. Srpska tumačenja kažu da su Buđanovci varijanta ličnog staroslovenskog imena Budimir ili po drugom tumačenju da je to ime nastalo od nekadašnjeg prebivališta naroda pod zemljom, tačnije u plesnivoj, odnosno buđavoj zemlji, zemunici, na čega podsećaju imena Zemun, Buđanovci, Pećinci...
Selo je u proteklih šezdeset godina prepolovilo broj žitelja. Prema popisu 1961. imalo je 2.392 stanovnika i od tada njihov broj postepeno pada da bi ih prema Popisu 2022. bilo 1.224.
Na obaranje aviona F-117 danas u selu podseća samo prikaz letelice naslikan na pločniku u centru Buđanovaca.
Avion Američkog ratnog vazduhoplovstva Lokid F-117A Noćni jastreb sa oznakama AF 82 806 HO je oboren 27. marta 1999, četvrtog dana NATO bombardovanja, a oborio ga je 3. divizion 250. raketne PVO brigade Vojske Jugoslavije, kojim je komandovao potpukovnik Zoltan Dani. Avion je pogođen iz ruskog raketnog sistema S-125 Neva. Onesposobljen za dalji let, avion se srušio u ataru sremskog sela Buđanovci kod Rume. Pilot potpukovnik Dejl Zelko je spasen 6 sati nakon obaranja.
Željko Mirković je 2012. režirao i producirao dokumentarni film o ovom događaju pod nazivom „Drugi sastanak”. Priča prati potpukovnika Dejla Zelka bivšeg pilota F-117A koji putuje u Srbiju da se sastane sa pukovnikom Zoltanom Danijem bivšim komandantom raketnog diviziona koji je taj avion oborio.
Ostaće upamćena fotografija na kojoj meštani igraju kolo na krilu oborenog američkog aviona, kao i parola: “Izvinite, nismo znali da je nevidljiv!”
Hronika buđanovačkog groblja
„U svoje najlepše đačko doba, ubi me dušmanin kleti. Ispred svoje kuće rastavi me od seje i roditelja svojih! Svima ostavi tugu i bol, drugovima i rodbini svojoj!”, piše na spomeniku 10-godišnjem dečaku Branislavu Obradovu koga su 1988. pred kućom pregazila kola.
Na žalost, na grobljima širom Vojvodine, posebno u Sremu, nailazio sam na ovako tužne sudbine i mlade ljude koji su izgubili život pred rodnom kućom.
Kako je selo 95 odsto srpsko, postoji samo pravoslavnog groblje a sačuvani su i neki jako stari spomenici s početka 19. veka.
Stariji meštanin Buđanovaca koji je došao da natoči vodu na česmi u centru sela priča mi kako je to izgledalo:
„Bio sam kod stoke u štali kada je nešto jako puklo na nebu. Izašao sam i video veliku vatrenu loptu koja je padala ka zemlji, celo selo je bilo osvetljeno iako je bio mrak!”
U centru sela nalazi se spomenik poginulima u NOB-u. Spomenik je jedinstven po tome što se pored popisa imena palih boraca i civilnih žrtava fašizma na njemu nalaze i njihove porcelanske fotografije. Na žalost, spomenik je slabo održavan pa su mnoge porcelanske fotografije ispale iz svojih ležišta.
Ispred Osnovne škole “Nebojša Jerković” nalazi se bista učitelja i sremskog partizana (rođen u selu Ogar kod Pećinaca) po kojem je dobila ime a koji je poginuo u 29. godini u Beloj Reci kod Šapca.
U dvorištu škole veliki mural sa likom Desanke Maksimović i jednom njenom rečenicom: “Ko hoće da doživi čuda, mora verovati da ona postoje!”.
Za sedam dana na ovom mestu u nastavku reportaže iz Buđanovaca čitajte o Crkvi Sv. Arhangela Gavrila, slavnom “Buđanovačkom jevanđelju” iz 1548. kao i dva kluba u kojima se druže preostali žitelji sela - FK “Sloga” i Lovačko društvo “Soko”.
