"ČUVANJE UTICAJA VELIKIH GRADITELJA": Kustoskinja izložbe „Dragan Krstić” prof. dr Dragana Konstantinović za Dnevnik

Postavka se sastoji od bogate dokumentacije MSUV koju je arhitekta poklonio muzeju, štampanih printova, fotografija i maketa koje su izradili studenti arhitekture, a ljubaznošću porodice premijerno će biti izloženi i Krstićevi originalni crteži, što je zaokružilo prikaz njegovog bogatog arhitektonskog i umetničkog opusa. Izložba “Dušan Krstić: Arhitektura” nastavak je saradnje MSUV i Departmana za arhitekturu i urbanizam FTN Univerziteta u Novom Sadu na proučavanju bogatog arhitektonskog modernističkog nasleđa. Jedna od kustoskinja ove izložbe, uz Vladimira Mitrovića, jeste i profesorka sa FTN-a Dragana Konstantinović.

Koje su to osobenosti Krstićevog arhitektonskog/graditeljskog stila, od početka karijere do prvih godina 21. veka? Na koji način je evoluirao od početaka u socijalističkom sistemu, do ipak drugačijih urbanističkih okolnosti koje su nas sačekale u 21. veku?

– Dušan Krstić započeo je svoj rad u vreme velike graditeljske obnove i rekonstrukcije Novog Sada nakon Drugog svetskog rata. Taj modernizacijski proces nosili su mladi, tek diplomirani arhitekti i inženjeri, pokazujuću veliki stepen odgovornosti prema ulozi u kojoj su se našli. Radeći u velikim građevinskim sistemima, poput Neimara, Krstić je učio praktične elemente arhitektonskog zanata, izgrađujući svoju profesionalnu ličnost. 

U tadašnjoj socijalističkoj državi stanovanje je bilo visoko na lestvici prioriteta i izgradnja novih naselja u Novom Sadu obeležila je posleratne decenije. Osvojene su peskovite teritorije Limana, prostori oko novog Bulevara 23. oktobra, a kasnije i prostor Novog naselja. Na tim poslovima, Krstić je ostavio značajan trag, kreirajući specifičan jezik svoje arhitekture koja se razvijala na temeljima posleratnog jugoslovenskog modernizma, ali i iskustava posleratnih američkih arhitekata koje Krstić pomno pratio i o njima pisao. Njegov rad na stambenim objektima i kompleksima, pokazuje njegovo duboko interesovanje za procese u stanovima, humanu dimenziju u bavljenju prostorom, potrebu da se prostor prilagođava porodici i promenama u njoj… Istovremeno, uspostavljao je širu ravan razumevanja tema stanovanja i univerzalnih vrednosti kojima se meri kvalitet stanovanja i pojedinačnih stanova, težeći da se normiraju i utvrde mere kvaliteta, po najraznovrsnijim kriterijumima. 

Tranzicioni procesi krajem devedesetih doneli su drugačije tržišne uslove, nove urbanističke parametre, i kao posledicu, drugačije arhitektonske kvalitete. Verujem da je bilo izuzetno teško odustati od svih vrednosti arhitektonske prakse koje je izgrađivao godinama i pristati na kompromisne uslove i rešenja na kraju uspešne karijere. Međutim, pozitivna promena u tim godinama bila je njegov dolazak na Departman za arhitekturu i urbanizam, gde je počeo da radi kao vanredni profesor i da drži teme iz oblasti stanovanja i projektovanja javnih zgrada. To je Krstiću pružilo priliku da izvrši sintezu sopstvenih iskustava i prepusti se edukaciji studenata koji su se spremali za arhitektonsku scenu. Taj posao radio je kao veliki posvećenik.

Izložba je nastavak saradnje MSUV i Departmana za arhitekturu i urbanizam FTN-a na proučavanju bogatog arhitektonskog modernističkog nasleđa, gde su u kustoski rad bili uključeni i studenti različitih godina studija. Na koji način su studenti učestvovali i kako su videli Krstićevo delo?

– Upoznavanje studentima sa lokalnim kontekstima i stvaraocima značajan je temelj njihovog obrazovanja. Takve teme često uključujemo u nastavu kako bismo izgradili jasne relacije prema prostoru kojem živimo i delujemo, i da bismo istražujući učili o značajnim projektantskim temama i iskustvima. Rad na ovoj izložbi bio je prilika da se studenti uključe u proces. Konkretno, grupa studenata radila je na izradi maketa za kompleks na Limanu I – na prikazu urbanističkog sklopa, na prikazu jedne reprezentativne kule i njene strukture, kao i makete Društvenog doma. Prethodnih godina, u okviru predmeta Savremena arhitektura 2 bavili smo se istraživanjem nastanka i trajanja škole u Erdeviku. Za potrebe ove izložbe, posebno smo se bavili temom Modela za vrednovanja stanova, gde su koleginice Nina Čegar i Katarina Dojčev dale značajan doprinos složenoj rekonstrukciji i interpretaciji Neimarovog modela, koji do danas nismo pronašli. 

Koliko je Krstićeva zaostavština danas značajna u samom obrazovnom procesu na FTN Univerziteta u Novom Sadu? 

– Verujem da je ovaj projekat – izložba i monografija – značajan korak u razumevanju svih domena njegovog delovanja. Kako je prošlo dosta godina od njegovog odlaska sa Departmana, studenti mogu biti samo posredno upoznati sa njegovim radom. Upravo zato, lokalne teme i ličnosti moraju biti stalno deo obrazovnog procesa, i to najbolje kao deo studentskih istraživačkih tema kojim se pobuđuje njihovo interesovanje i rad. Verujem da je snaga tih inicijativa osnova čuvanja uticaja velikih projektantskih ličnosti koji su bili deo naše škole, ali i deo novosadske sredine. 

N. Marković