Prva srpska izvedena opera premijerno u Narodnom pozorištu u BG

Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu je svoju 159. sezonu otvorilo delom takozvanog gvozdenog repertoara, Gunoovim Faustom, a Narodno pozorište u Beogradu, u 150. godini od otvaranja i povodom 116-godišnjice od praizvođenja romantičarske opere “Na uranku” Stanislava Biničkog, opredelilo se upravo za ovo, prvo u nas prikazano nacionalno muzičko-scensko ostvarenje, da bi naredne nedelje, obe produkcije doživele i svoje uspešne reprizne predstave. Najbolji deo beogradske postavke prve srpske izvedene opere (20. decembra 1903), komponovane na originalno napisan libreto Branislava Nušića, pripao je njenom respektabilno nastudiranom i nadahnuto kreiranom muzičkom segmentu, koji je s mladalačkim žarom i temperamentom vodio veoma darovit i muzikalan, u različitim umetničkim disciplinama već potvrđeni dirigent Stefan Zekić.

U interpretativnom pogledu u prvom redu ističemo odličan (često opravdano kritikovan) orkestar (svirao prema instrumentaciji Krešimira Baranovića iz 1968.) koji se iskazao kao osnovni i vrlo pouzdani stub izvođenja. Pleneći sigurnošću, izvajanom i punom zvučnošću već od prvih taktova uvertire (još upečatljiviji i „usviraniji“ u drugoj predstavi), s proosećanim, besprekornim solom horne istaknutom i sigurnom u celom delu (i njenim u celini kompaktnim korpusom), a potom i solističkim partijama fagota, oboe, klarineta u naglašeno tečnom

ispevavanju bogato melizmatiziranih istočnjačkih melodija i boja, te ukupnim doprinosom svih instrumentalnih grupa, upravo orkestarski ansambl se nametnuo kao najuverljiviji faktor dramaturškog razvoja dela. U zahtevajućim momentima gradiranim do potresnih, upravo naturalističkih vrhunaca, pridruživao mu se i primereno uvežban hor, takođe s važnim i zanimljivim mestom u operskom zbivanju. Svoje različite komentatorske nastupe u oživljavanju verističkog sadržaja smeštenog u nacionalni milje, najuverljivije je ostvario u sceni svadbe obogaćenoj koreografijom Miloša Kecmana (uključujući igru s tronošcima u rukama?) i scenskim pokretom Suzane Lukić, koja upečatljivo prethodi kulminaciji dramskog zapleta, sve vreme delujući pevački složno i dikcijski razumljivo.

Negovanje nacionalne muzičke baštine

Obeležavanje velikih pozorišnih jubileja novim uprizorenjem prve srpske izvedene opere na dan početka rada Narodnog pozorišta (30. oktobra 1869), ostvareno dostojno i na izuzetan način, otvoriće, verujemo, i novo poglavlje ove naše, druge po starosti (posle novosadske), a po značaju, zajedno sa Srpskim narodnim pozorištem, jednako važne umetničke institucije, obe s plemenitim zadatkom negovanja nacionalne muzičke baštine.

Radnja opere iz doba srpskog ropstva pod Osmanskim carstvom (u periodu oko Prvog srpskog ustanka) premeštena je u naše vreme gde se Turci ponovo javljaju u vidu investitora, poslodavaca ili poslovnih „partnera“. To bi u savremenoj inscenaciji i modernim rediteljskim postupcima Ane Grigorović možda i imalo svoje režijsko opravdanje, da dopisani govorni tekst prepotentnog industrijalca u pretencioznom tumačenju Hadži Nenada Maričića nije svojim intenzitetom pokrivao uvertiru, ali i presekao, odnosno prekinuo muzički tok u kulminacionoj tački dramskog razvoja. Pored jednostavne scenografije Dunje Kostić postavljene na ustalasanoj bini (iz koje se izdvojila scena s padajućim belim platnenim trakama), i kostimi Katarine Grčić Nikolić u bojama srpske zastave, odnosno sa zelenim detaljima kada je u pitanju

odeća Redžep - age i mujezina, adekvatno su dopunili aktuelizovano „čitanje“ prve domaće opere. Poseban pečat vokalno-scenskom predavanju dali su u većini mladi protagonisti koji su i lepim glasovima, stasom i glumom odgovarali vodećim ulogama.

U prvoj podeli dominirali su pevački blistava Evgenija Jeremić, u ulozi Stanke diskretnih dramskih akcenata i prijatno obojen, dikcijski veoma jasan tenor Marko Živković, kao mladalački uznesen i potom tragičnim saznanjem o svom poreklu, duboko povređen Rade (u obe podele) i naročito, kao suparnik u ljubavnom trouglu, vokalno i scenski upečatljiv bariton Vuk Zekić u zahtevnoj dramskoj partiji Reyep - age, donetoj izvanredno u svim detaljima. Uverljivom Mihailu Šljiviću koji je isti lik u celini takođe izvrsno tumačio u drugoj podeli, to je, verujemo, do sada i najostvarenija rola, a interpretacijski ustreptaloj mladoj Mariji Jelić, kao „drugoj“ Stanki, verovatno i uloga kojom će obeležiti početak karijere. Radetova majka Anđa na premijeri je bila iskusna Dubravka Filipović, a nas je, posle uspešnog beogradskog debija u Andrei Šenijeu, obradovala u istoj partiji Novosađanka Svjetlana Đokić, i u njoj pleneći svojim jedinstveno tembriranim, sonornim mecosopranom. Obojica mujezina, Mihailo Otašević i Milan Panić savršeno su dočarala melizmatizirani način turskog pevanja (s minareta), posebnom notom dopunjujući lokalni folklorni, orijentalno obojen kolorit, isprepleten sa prepoznatljivim srpskim narodnim pesmama.

Marija Adamov