VIŠE OD ISTORIJE O uzajamnim vezama
Nedavno je Odeljenje za književnost i jezik Matice srpske objavila treći tom zbornika „Iz istorije srpsko-mađarskih kulturnih veza“ sa vrlo bogatim sadržajem iz kojeg na prvom mestu treba izdvojiti studiju nedavno preminulog budimpeštanskog profesora slavistike i književnika Petra Miloševića o životu i stvaralaštvu kulturologa Stojana Vujičića (1933-2002).
U studiji Milošević podseća da je Stojan Vujičić tokom druge polovine 20. veka stvarao veze između mađarskog i srpskog (jugoslovenskog) književnog i kulturnog života, kao prevodilac, urednik, antologičar, pisac studija, organizator naučnih skupova i književnih susreta.
A ne samo da je uspostavio veze sa književnicima već ih je i prevodio s jednog na drugi jezik, i to sa najznačajnijima, kao što su: Andrić, Krleža, Crnjanski, Veljko Petrović, Dobrica Ćosić, Vasko Popa, Danilo Kiš, odnosno Šandor Vereš, Janoš Pilinski, Ferenc Juhas, Laslo Nađ i drugi. Spektar njegovih stručnih radova bio je širok, pisao je o uticaju južno-slovenske narodne poezije na mađarsko pesništvo 16. veka. Pisao je kulturno-istorijske monografije o Sentendreji, Pešti i Budimu. Decenijama je sakupljao materijal za muzejsku zbirku Saborne crkve u Sentendreji, a 1979. godine je imenovan za direktora Crkveno-umetničko-naučne zbirke Budimske eparhije. Povodom 300. godišnjice Velike seoba Srba u Mađarsku priređuje stalni izložbu u Budimpešti. Pored toga u svojih desetak knjiga eseja i studija obrađuje i prošlost i za svoje vreme sadašnjost kulturoloških veza dveju naroda.
Istoričar književnosti Roland Orčik u svojoj studiji analizira prevode kultne pesme Miloša Crnjanskog „Sumatra“. Ne bi se verovalo da ta pesma ima čak sedam prevoda na mađarski jezik, a sve te prevode (od prepeva Zoltana Čuke 1920. do prevoda Magdolne Danji 1993. godine) sakupio je Karolj Ač, i uz svoje prepeve objavio u novosadskom Forumu, povodom stogodišnjice rođenja Crnjanskog.
Obimna studija istoričara Nenada Obradovića obrađuje temu kako je ugarski kralj Žigmund Luksemburški (1387-1437) nastojao da pridobije srpskog despota Stefana Lazarevića 1403. godine e da bi on postao jedan od najjačih među osnivačima Viteškog reda Zmaja, čiji je zadatak bio da formira grupu barona koji će podržavati vladavinu ugarskog kralja. A za uzvrat dobio je zemljoposede, od kojih jedan od značajnih je bio u županiji Satmar.
Istoričarka Agneš Ozer analizira koje su promene nastale nakon 1918. godine u kulturnom životu Mađara u novonastaloj državi Srba, Hrvata i Slovenaca, u kasnijoj Kraljevini Jugoslavije i u socijalističkoj Jugoslaviji i kao manjina, šta su izgubili, i kako su stvorili nove prostore u svim granama umetnosti i kulturnom delovanju.
Zatim u zborniku slede studije o recepciji prevoda Isidore Sekulića u mađarskoj kulturi Vojvodine (rad Ištvana Ladanji), Mađarska antologijska recepcija moderne jugoslovenske proze (Kornelija Farago), studija pisca ovih redova o obimnom književno-prevodilačkom radu Zoltana Čuke, i rad Olaha Tamaša o formiranju kolektivnog identiteta u predstavi Madač komentari (1985) Ljubiše Ristića.
Zapaženu studiju objavljuje i Marko Čudić pod naslovom: Prilog izučavanju koncepta Srednje Evrope u nefikcionalnim tekstovima Mikloša Meselja i Danila Kiša.
Svi prilozi su dvojezični, a svaka studija ima rezime i na engleskom jeziku.
Đeze Bordaš