Pola veka od smrti Petra Kolendića, istraživača dubrovačke književnosti

Osnovnu školu završio je rodnom gradu (1889-93). Do 1895. Kolendić je pohađao dva razreda građanske škole, a zatim i osam razreda gimnazije (1895-1903). U srednjoj školi uređivao je časopis „Poma”, ilegalno glasilo srpske omladine u Dubrovniku, zbog čega je isključen iz gimnazije pa je maturirao kao privatni učenik.

Studije matematike i fizike upisao je 1903. u Beču. Kako je već imao objavljene radove iz književne istorije u časopisima „Dubrovnik” i „Srđ“, na nagovor Milana Rešetara upisao je slavistiku. Na ovoj katedri Bečkog univerziteta, Kolendiću su pored Rešetara predavali Vatroslav Jagić i Konstantin Jiriček, vrsni naučnici i istraživači istorijske i književne građe u Dubrovačkom arhivu. Još kao studenta, Milan Rešetar ga je angažovao da pristupi izradi Dubrovačke bibliografije.

Petar Kolendić je diplomirao u Beču 1908. godine, odbranivši disertaciju o dubrovačkim književnicima Mavru Vetranoviću i Marinu Držiću. Posle toga radio je kao gimnazijski profesor u Kotoru, Šibeniku i Sinju. Poslušao je savet profesora Rešetara i postavio sebi visoki cilj - da istraži i prouči sveukupnu dubrovačku književnost i sačini njenu potpunu bibliografiju.

Pošto mu vlasti sve do posle Drugog svetskog rata nisu dozvoljavale istraživanje fondova Državnog arhiva u Dubrovniku, on se usmerio na građu pohranjenu u gradskim crkvama i samostanima (franjevački, dominikanski). Pored toga, veliki deo arhivskog materijala, koji se nalazio u rukopisima, bio je primoran da sabira iz malih privatnih ostavština i crkvenih arhiva van Dubrovnika, u Kotoru i Šibeniku.

Iz često potpuno nesređenih fondova dubrovačkih samostana, Kolendić je građu uglavnom prepisivao ili je naručivao da mu se prepisuje kada su u pitanju bili dokumenti u Veneciji, Rimu, Parizu. Uprkos svim nepogodnostima koje su pratile Kolendićevo istraživanje, stvorena je prebogata zbirka njegove ostavštine koju je sabirao gotovo sedam decenija.

Radeći posle studija u Beču u skromnim, gotovo provincijskim sredinama (Kotor, Senj, Šibenik), 1924. izabran je za vanrednog, a 1925. za redovnog profesora na Katedri za istoriju srpske književnosti na tek osnovanom Filozofskom fakultetu u Skoplju. Ovde je ostao sve do hapšenja 1941. i interniranja u Banjički logor. Godine 1944. postavljen je za upravnika Državnog arhiva u Beogradu. 

Na Beogradski univerzitet Kolendić je došao posle Drugog svetskog rata, 1945. godine. O tada pa do 1955. radio je kao redovni profesor na Filozofskom fakultetu. Od 1951. bio je upravnik akademijinog Instituta za proučavanje književnosti u urednik Zbornika radova Instituta za književnost i Zbornika istorije književnosti. Imenovan je za člana Srpske kraljevske akademije (1932), a potom i Srpske akademije nauka (1951).

Pokolenja sudenata kojima je predavao (među njima i potonjim akademicima Miroslavu Pantiću i Nikši Stipčeviću), pamtila je veselu strogost Petra Kolendića, njegovu krupnu priliku i težak hod po hodnicima Fakulteta. U sećanju je posebno ostao njegov foničan glas za katedrom, Kolendićev skladni dubrovački jezik kojim je kazivao svoja predavanja i kojega se nikada nije odrekao, ni u Skoplju, ni u Beogradu.

Ozbiljan i tačan, kada je u pitanju rukopis ili dokument, Kolendić je postao mera za književno-istorijsku skrupuloznost, vernost tekstu i piscu, za zaključak koji ne ostaje pod sumnjom. Akribijom i književnom erudicijom dao je veliki doprinos tada mladoj beogradskoj školi raguzeologije (nauka o Dubrovniku), kojoj će pripadati i izgrađivati je do kraja života. Oglede i radove publikovao je u stručnoj periodici, a nekoliko najznačajnijih objavljeno je u knjizi “Iz starog Dubrovnika“ (Beograd, 1964).

U Narodnoj biblioteci Srbije u Beogradu nalazi se Legat Petra Kolendića. Sadržaj ovog legata nadmašuje po značaju i obimu mnoge javne institucije i ide u red najbogatijih privatnih zaostavština. U njemu se nalazi zbirka od 70 autografa nastalih od 16. do 19. veka i preko 220 prepisa rukopisa. Legat sadrži i vrednu biblioteku stare knjige (neke su proglašene za kulturno dobro), kao i više stotina stručnih knjiga.

Značaju Legata doprinosi i obimna prepiska od preko 1.500 pisama. Među imenima onih s kojima se odvijala Kolendićeva korespondencija su - Konstantin Jiriček, Milan Rešetar, Vladimir Ćorović, Jorjo Tadić, Ivan Božić, Marko Murat, Isidora Sekulić, Pavle Ivić, Miroslav Pantić, kao i brojne akademije nauka, arhivi, biblioteke, crkvene ustanove u kojima je bilo dubrovačke građe.

Siniša Kovačević