Objavljeno novo kolo Antologijske edicije srpske književnosti

Edicija je, podsetimo, pokrenuta 2010. godine s namerom da prikaže celovit razvitak srpske književnosti po novim merilima i saznanjima, da prikaže kontinuitet literarne reči od dvanaestog veka koji je početni do dvadeset i prvog veka koji je deseti u nizu, od usmene i žitijske književnosti do savremenih književnih žanrova. Antologija izlazi u godišnjim kolima i dosad su objavljene 133 knjige, svaka u hiljadu primeraka. Pri tome svaki naslov neguje isti model: predgovor (uvek novi tekst), antologijski izbor, hronologija, selektivna bibliografija, napomene, objašnjenja pojmova gde je to potrebno i izbor kritika. Uz to, u svakoj knjizi su štampana koncepcijska i urednička načela, spisak svih odabranih naslova, pregled dosad štampanih knjiga, kao i imena priređivača, a u pitanju su akademici, profesori univerziteta, književni istoričari i kritičari, pisci... Pokretač i glavni urednik edicije je akademik Miro Vuksanović, a urednici oblasti su akademik Zlata Bojović, profesori univerziteta Slavko Gordić, Marija Kleut, Goran Maksimović, Tomislav Jovanović i Milivoj Nenin, te književni kritičar dr Marko Nedić.

U ovom, trinaestom kolu, pesme, dve dramske slike (Pod maglom, Hasanaginica) i prepisku Alekse Šantića, u istraživačkom postupku, okupila je Katarina Vučić. Tako smo, kako ocenjuje akademik Vuksanović, dobili Šantića kakvog nismo imali, sa osvrtima Jovana Dučića, Pere Slijepčevića i Rajka Petrova Noga. Profesor Đorđe Despić u obimnoj je pak studiji još jednom pokazao da nemamo drugog pesnika koji je kao Milan Rakić napisao samo pedesetak pesama, ali tako da se bez njih ne može govoriti o vrhovima srpske literature. To potvrđuju i ogledi Vojislava Đurića, Zorana Gavrilovića i Leona Kojena.

Knjigu o dva pesnika, koji su, s različitim namerama, ostavljana po strani, često i neopravdano, Miletu Jakšića i Simu Pandurovića, s njihovim stihovima, pripovetkama i esejima, u reprezentativnim primerima i obuhvatnim predgovorima priredile su profesorke Zorica Hayić i Sanja Paripović Krčmar, dodajući kritičke osvrte Isidore Sekulić, Svetlane Velmar-Janković, Novice Petkovića i Milivoja Nenina. A roman Pauci i pripovetke Iva Ćipika priredio je Goran Maksimović, uvrstivi pri tome i kritičke radove Miljka Jovanovića i Stanka Koraća. U istoj knjizi su i pripovetke Isaka Samokovlije koje je objašnjavala i odabirala Mirjana Lukić, a na kraju je poetski esej Skendera Kulenovića.

Profesorka Valentina Hamović, u svojim je predgovorima, kao i tekstovima Eli Fincija, Jovana Deretića, Ivanke Udovički, Predraga Petrovića, Slađane Jaćimović i Zorane Opačić, te romanima Pokošeno polje i Krila, vencem pripovedaka i ponekim putopisom, na nov način je čitaocima ponudila delo Branimira Ćosića i Stanislava Krakova kao pisce posebne vrednosne vrste. „Moglo bi se reći da je književnu sudbinu Miroslava Popovića, pisca izuzetnog romana Sudbine, pripovedaka iz Tvrdog neba i golootočkog svedočenja Udri bandu, na posvećen način odredio Dragoslav Mihailović. Tim putem je išao i priređivač Popovićeve knjige Marko Nedić s ogledima Ljubiše Jeremića i Svetlane Stipčević. Ova knjiga nas opominje da činimo nepravdu piscu koji je otišao rano i naglo, a mi ga ne objavljujemo koliko bi trebalo”, ističe akademik Vuksanović.

Mirko Kovač je posebna pojava. Afirmisao se i dobio sva priznanja u Srbiji, pa kao priznat pisac se „odmetnuo“ i izjasnio se da ođednom piše na četiri jezika. Stojan Đorđić je, ne sporeći opredeljenja pisca, u Kovačevoj knjizi najboljim primerima (kroz roman Vrata od utrobe i sedam pripovedaka) dao beogradski i književni deo pisca koji je govorio da mu je u maternjem jeziku tesno, ali svestan da je baš na srpskom jeziku najbolje pisao. To potvrđuje i osvrt Mihajla Pantića, koji govori o „protejskoj prirodi“ pisca Mirka Kovača.

Radivoje Mikić u predgovoru obrazlaže kako je kao pisac poznatih beogradskih romana (Dorćol, Lagum) i kao otmeni esejista Svetlana Velmar-Janković svoj književni izraz postepeno i pažljivo unapređivala i postala „složena književna pojava“, srodna Isidori Sekulić. Mikićev pristup dopunjuju prikazi Aleksandra Jovanovića i Mihajla Pantića, pa smo dobili lepu i korisnu knjigu spisateljice koja se rado čita. I za kraj ovog kola, u dve knjige drama, pesama koje su postale usmene, zapisa o srpskim podelama i autobiografskih sećanja, Ljiljana Pešikan Ljuštanović hronološki je oblikovala delo Dušana Kovačevića.O tako jedinstvenoj pojavi u srpskoj kulturi svedoče i odabrani radovi Jovana Hristića, Ljubomira Simovića i Aleksandre Kuzmić.

– Glavna namera ovakve antologije jeste da odabere i na prikladan način prezentuje milenijum srpske književnosti tako što će iz svakog perioda od srednjeg veka do danas odabrati knjige i pisce koji su obeležili svoje vreme na različitim oblicima srpskog jezika, na različitim narečjima, iz svih oblasti u kojima su Srbi ostavljali književne tragove ili to sada čine. Takva sabiranja su višestruko važna za kulturu, nauku i ukupnu prosvećenost. U njima se vidi kako su narodni pevač i pripovedač prvi uspeli da skrenu evropsku pažnju na svoja dostignuća, kako je srpska literatura nastajala u manastirskoj i pobožnoj tišini, a potom, kroz vekove, u saglasju s napretkom svetske književnosti u prošlom i našem veku postala njen deo. U antologiji se, kao nigde dosad, sagledava moć i rast srpske književne i narodne reči u rasponu od deset vekova. To je dokaz civilizacijskog uspona i ravnopravno literarno susretanje s učenim svetom. Radimo u zadatim uslovima, uvek teškim za knjigu, ali da nemamo redovne pretplatnike i pomoć iz republičkog i pokrajinskog buyeta ne bismo mogli objaviti više od sto i trideset knjiga. To su knjige za svaku kuću u kojoj se na srpskom jeziku govori, misli, piše i napisano tumači – poruka je akademika Mira Vuksanovića.       

Tekst i foto: M. Stajić