NA DANAŠNJI DAN 1941. NEMAČKA JE BOMBARDOVALA BEOGRAD Kraljevina Jugoslavija napadnuta BEZ OBJAVE RATA

Napadom na Jugoslaviju započeo je kratkotrajni Aprilski rat, okončan nakon nepune dve sedmice, a Jugoslavija uvučena u Drugi svetski rat.

U napadu su pored Nemačke učesvovale i njene saveznice Italija, Bugarska i Mađarska. 

U vazdušnim napadima na Beograd koji su započeli oko 6.30, i trajali, u više naleta, tokom dva dana, učestvovala su 484 nemačka vazduhoplova, od čega 234 bombardera i približno 120 lovačkih aviona.

Bila je to posledica besa koji je obuzeo Adolfa Hitlera pošto se u Beogradu dogodio prevrat, vojni puč, 27. marta. Državni udar u Beogradu, u Berlinu je doživljen kao odbacivanje pakta potpisanog u Beču 25. marta iako je pučistička Vlada Dušana Simovića naglašavala neutralan stav, a onda čak i objavila da pristupanje paktu ostaje na snazi, a da je prevrat bio samo stvar unutrašnje politike. 

Berlin se međutim na stavove Beograda više nije obazirao. 

U pozadini napada na Jugoslaviju, iz ugla interesa Nemačke, bila je zapravo situacija u Grčkoj. Pošto su se u toj zemlji prethodno iskrcale britanske trupe, ekspedicioni korpus jačine oko 50.000, pod zapovedništvom generala Henrija Vilsona, Nemačka je bila odlučna da ih odstrani. Otuda je odmah pošto je Jugoslavija okupirana prodor Nemaca nastavljen na jug. Nemci su 28. aprila zauzeli Atinu, a koji dan potom i Krit poslednje britansko uporište na tlu te zemlje. Britanske trupe su se pritom manje više bezglavo povukle, pravo na Krit, a potom u Egipat. 

Bes u Berlinu bio je izazvan i činjenicom da su se pošto se doznalo da je državni udar izvršen u Beogradu i drugim sredinama Srbije, a takođe u Skoplju, Sarajevu, Splitu, dogodile demonstracije oduševljene podrške pučistima, kada se masovno klicalo slobodi, kralju, vojsci. Antinemačko raspoloženje nije se pritom krilo. Jedna od optužbi iz Berlina bila je da se u Jugoslaviji pripadnici nemače manjine proganjaju. Iako je nekih incidenata tih dana bilo, bila je reč o preterivanju. 

Najveći deo srpske kulturne i političke elite, kao i građanstva, oduševljeno je podržao puč 27. marta. Posebnu ulogu imao je vrh SPC, na čelu s patrijarhom Gavrilom Dožićem, koji je govorio o kosovskom izboru, opredeljenju za Carstvo nebesko.

U Berlinu je odmah zatim odlučeno da se Jugoslavija napadne i uništi. Zauzet je stav da se paralelno sa prethodno pripremljenim napadom na Grčku, napadne i Jugoslavija. Prevashodni cilj bio je onemogućavanje povlačenja jugoslovenskih trupa ka Grčkoj.

Prethodno, vlasti u Beogradu odnosno Namesništvo čija je prva ličnost, u skladu sa testamentarnom željom počivšeg kralja Aleksandra, bio knez Pavle Karađorđević, teškom mukom držalo je uspešno zemlju u neutralnom statusu od početka Drugog svetskog rata septembra 1939. Konačno, marta 1941. Berlin odugovlačenje Beograda više nije tolerisao. Knez Pavle, čije su sve simpatije bile na strani Londona, bolno svestan da saveznička pomoć neće uslediti, nevoljno je prihvatio nametnuo pristupanje Jugoslavije Trojnom paktu, što je potpisano 25. marta u Beču. Kraljevina Jugoslavija je pritom dobila garancije da neće biti zahtevano njeno učešće u ratu, pa ni prelazak nemačkih trupa preko njene teritorije. 

Raspoloženje velikog dela građana, posebno Srbije, bilo je međutim potpuno nasuprot paktu. Usledio je vojni prevrat, dugo inače pripreman, uz važne podsticaje iz inostranstva, Britanaca, ali i predstavnika tajnih službi Moskve i Vašingtona. 

Pučističku Vladu Dušana Simovića je inače blagovremeno o času napada na Beograd obavestio, sasvim precizno, vojni ataše Kraljevine Jugoslavije u Berlinu pukovnik Vladimir Vauhnik, vrhunski obaveštajac.

Pre žestokog napada na Beograd u zoru 6. aprila, Jugoslavija je napadnuta u noći 5. na 6. april, na Dunavu, kod Sipa, u Đerdapu. Usledila je invazija kako iz vazduha tako i na kopnu, sa prostora Nemačke, današnje Austrije, Mađarske, Bugarske, Italije, uključujući tada italijansku Albaniju. Od zemalja koje su okruživale Kraljevinu Jugoslaviju, osim Grčke koja je već bila u ratu sa Italijom od jeseni 1940. u napadu nije učestvovala još jedino Rumunija. 

Težišni pravac napada na Jugoslaviju, osim razaranja Beograda, bio je iz pravca Bugarske na prostor Vardarske doline, najviše sa ciljem da se onemogući povlačenje jugoslovenskih snaga u Grčku i oblikovanje nečeg što bi ličilo na Solunski front. 

Marta 1941. Jugoslavija je bila u potpunom okruženju. Pošto je Francuska okupirana juna 1940, na evropskom kontinentu nije bilo otpora Nemačkoj. Rat protiv Nemačke je tada vodila isključivo Britanija. Prethodno, Nemačka je okupirala, posle Čehoslovačke, odnosno stvorena je umanjena satelitska Slovačka, Poljsku, koja je podeljena sa Sovjetskim Savezom. Okupirane su takođe Danska, Norveška, Belgija, Holandija, Luksemburg. Leta 1940. Kapitulirala je i Francuska, što je u ondašnjem Beogradu doživljeno kao kataklizma. Tek pošto je poražena Francuska u najvišim krugovima u Beogradu počinje razmišljanje o taktičnijem pristupu Nemačkoj. 

Sovjetski Savez je paralelno okupirao istočni deo Poljske, Estoniju, Letoniju, Litvaniju, Besarabiju, i zaratio sa Finskom. Nemačke trupe su pritom ušle u Mađarsku, Rumuniju. Zatim i u Bugarsku početkom marta 1941. odakle je planirana invazija Grčke.

U potpunom okruženju, u sred okupirane Evrope, otpor Jugoslavije delovao je bezizgledno. Vojska koja je već mesecima bila u vanrednom stanju, pri čemu su se kontigenti rezervista smenjivali, u trenutku napada bila je popunjenja, za ratni sastav, između 70 i 90 odsto, kako gde, ukupne brojnosti oko 1.200.000. 

Tehnička opremljenost nije bila na potrebnom nivou. U najboljem stanju je bilo vazduhoplovstvo. 

Uništen je veliki deo stambenog fonda, objekti infrastrukture, ali i brojni objekti kulture i hramovi. Izgorela je i nacionalna biblioteka na Kosančićevom vencu, sa oko 350.000 naslova, uključujući i brojne rukopise, koju je zahvatio požar koji nije gašen. 

Iako je jugoslovenska vojska mestimično pružila herojski otpor, posebno vazduhoplovaci, odnos snaga i opšti položaj Jugoslavije je bio takav da je otpor bio bezizgledan, posebno imajući u vidu da su nemačke trupe prodorom iz Bugarske munjevito zauzele vardarsku dolinu pa je povlačenje prema Grčkoj, po uzoru na situaciju u Prvom svetskom ratu, onemogućeno.

Vrhovna komanda od samog početka nije kontrolisala situaciju. Sistem veza je sasvim zatajio. Prilikom šestoaprilskog bombardovanja Beograda poginuo je i jedan član vlade, ministar Fran Kulovec, predstavnik Slovenačke narodne stranke. 

Evakuacija Simovićeve Vlade iz Beograda započela je odmah 6. aprila. Već 8. aprila Vladu je napustio potpredsjednik Vlatko Maček, čelnik Hrvatske seljačke stranke, ministri iz Hrvatske Josip Torbar, Bariša Smoljan i Ivan Andres, kao i Džafer Kulenović, lider Jugoslovenske muslimanske organizacije. 

Nemačke invazione trupe presekle su Moravsko vardarsku dolinu, već tokom prva dva dana borbi. Skoplje je zauzeto 7. aprila, Zagreb 10, Beograd 13. aprila. 

Simovićeva Vlada je tokom poslednjeg zasedanja u zemlji, u Nikšiću 15. aprila, usvojila zaključak, na osnovu mišljenja Slobodana Jovanovića, da vojska potpiše kapitulaciju, ali ne i država.

Na osnovu takvog naloga, kapitulaciju su 17. aprila, u Beogradu u Aleksandrovoj ulici, u zgradi poslanstva Čehoslovačke tada takođe okupirane, potpisali bivši ministar spoljnih poslova Aleksandar Cincar Marković i general Radivoje Janković. 

Pripadnici jugoslovenske vojske odvedeni su u zarobljeništvo, isključivo Srbi i Slovenci, svi drugi su pušteni. 

Izbeglička Vlada Dušana Simovića posle bega iz zemlje, preko Grčke, nakon kratkotrajnog boravka u tada britanskoj Palestini i Egiptu, odvedena je u London. Dušan Simoviće se nakon rata vratio u Beograd, gde je svedočio u korist optužbe na suđenju Draži Mihailoviću. 

(Telegraf.rs/Tanjug)