SVEČANA AKADEMIJA U SREMSKIM KARLOVCIMA NA DAN KADA JE PROGLAŠENA SRPSKA VOJVODINA Majska skupština događaj od posebnog značaja za istoriju Srba u Ugarskoj
Majska skupština, na kojoj je proglašena Srpska Vojvodina, prva autonomna srpska teritorija u Habzburškoj monarhiji, biće danas u Sremskm Karlovcima, na 176-godišnjicu održavanja, obeležena svečanom akademijom, polaganjem venaca i služenjem pomena njenim ključnim akterima, sahranjenim u tom mestu- patrijarhu Josifu Rajačiću i generalu Đorđu Stratimiroviću kao i na spomen tabli na Magistratu, sa kog je, kako se navodi u istorijsim čitankama, čin proglašenja obavljen.
Centralnoj proslavi u Sremskim Karlovcima prethodiće polaganje venaca još jednoj ličnosti koja je imala važnu ulogu u borbi za srpsku autonomiju – prvom vojvodi Srpske Vojvodine Stevanu Šupljikcu u Pančevu kraj njegovog spomenika i u manastiru Krušedol gde je sahranjen.
- Majska skupština je na demokratski način postavila temelje celokupne politike Srba u Ugarskoj od druge polovine 19. veka do raspada Habzburške carevine 1918. godine. Predstavljala je ključni događaj u procesu izgradnje i sazrevanja njihove nacionalne svesti. Na njoj se kristališe srpski nacionalni program koji je realizovan sedam decenija kasnije, završetkom Velikog rata i raspadom Austro-Ugarske 1918. godine – kaže istoričar iz Sremskih Karlovaca Darko Paripović.
Talas revolucije 1848. godine iz Beča i Pešte zahvatio je neminovno i srpski narod u Habzburškoj monarhiji. Srbi su, po rečima Darka Paripovića, u početku oduševljeno podržali peštanski program kojim su tražene građanske slobode, ravnopravnot, sveopšte obrazovanje, ukidanje feudalnih dažbina, verujući da se stvara nova Ugarska kao zajednica ravnopravnih naroda i da će u takvoj državi naći dostojno mesto. Srpska đačka i studentska omladina u Budimu, Pešti i Požunu, današnjoj Bratilavi, od 17. do 19. marta, formulisala je srpske zahteve u 17 tačaka što je predstavljalo prvi program Srba u revoluciji. U tim zahtevima priznaje se mađarska narodnost i mađarki jezik kao državni jezik, ali se zahteva i priznanje srpske narodnosti i upotreba srpskog jezika u narodnim poslovima. Traži se sloboda veroispovesti i uređenja crkve, slobodno otvaranje i upravljanje školama i školskim fondovima, sazivanje Narodnog sabora svake godine i pravo direktnog obraćanja Sabora vladaru, uključivanje Srba u najviše organe vlasti i uređenje Vojne granice na osnovu slobode principa narodnosti. Odbivši ove predloge, Mađari su počeli da Srbe optužuju za separatizam, tako da je prekinuta saradnja među njima.
U porti Saborne crkve u Novom Sadu 19. aprila, na zahtev omladine, vođa novosadske delegacije Alekandar Kostić podneo je izveštaj o poseti Saboru i Košutu i narod je obavešten o nameri mađarske vlade da Srbe mađarizuje. Posle toga je masa sa zastavama i muzikom krenula u Karlovce da od mitropolita Josifa Rajačića zatraži sazivanje Srpskog narodnog sabora. Iako je bio protiv, Rajačić se pod pritiskom saglasio da se skupština održi 1. maja, a 13. po novom kalendaru.
– Narodna skupština, u istoriji poznata kao Majska skupština, trebalo je prvobitno da se održi u Novom Sadu – priča Darko Paripović. - Pošto nisu uspele molbe upućene za ukidanje, zbog nemira, uvedenog prekog suda u Novom Sadu, Narodna skupština je održana u Sremskim Karlovcima od 13. do 15. maja 1848. godine po novom kalendaru. Procenjuje se da je u Sremskim Karlovcima već 30. aprila uveče bilo oko 15.000 ljudi različitog društvenog položaja - građana, sveštenika, seljaka, graničara, đaka i studenata. Atmosfera je bila obojena nacionalnim zanosom, na sve strane vijorile su se zastave – srpske trobojke, pevale su se rodoljubive pesme, zvonila su zvona sa crkava, pucale su puške, žene i deca su dočekivali pridošlice cvećem i vencima.
– Centar revolucionarnih događaja ubrzo postaje Novi Sad, gde je 21. marta 1848. formiran revolucionarni odbor na čelu sa mladim poručnikom u ostavci i bivšim studentom prava Đorđem Stratimirovićem. Zahteve novosadskih Srba iznela je pred Ugarski sabor u Požunu delegacija predvođena advokatom Aleksandrom Kostićem i Đorđem Stratimirovićem, 8. i 9. aprila 1848. Međutim, sukob novosadske deputacije, tačnije Đorđa Stratimirovića i vođe mađarskog nacionalnog pokreta Lajoša Košuta, doveo je do zaoštravanja srpsko-mađarkih odnosa. Negirajući Košutovu teoriju o Mađarima kao jedinom „političkom narodu“, Stratimirović je zapretio da će ukoliko nova vlada ne osigura Srbima autonomiju, oni istu potražiti na drugom mestu. Košut je na to planuo i uzviknuo da su to reči veleizdaje i da samo mač može rešavati spor između Srba i Mađara – objašnjava Paripović.
Na Majskoj skupštini proglašena je Srpska Vojvodina u koju ulaze Srem sa Granicom, Baranja, Bačka sa Bečejskim dištriktom i Šajkaškim bataljonom i Banat sa Granicom i Dištriktom kikindskim, mitropolit Josif Rajačić je proglašen za patrijarha, pukovnik Ogulinske regimente, potonji general Stevan Šupljikac, đak Karlovačke gimnazije od 1799. do 1804. za vojvodu, a srpski narod za politički slobodan i nezavistan pod domom austrijskim i krunom ugarskom.
Zorica Milosavljević
