DNEVNIK EKSKLUZIVNO OTKRIVA: Restauracijom čuvene slike Pavla Simića "Majska skupština" otkriveni potpuno novi detalji. Da li je slikar poslao neku skrivenu poruku? (FOTO)
U Galeriji Matice srpske u toku postupka (re)konzervacije Majske skupštine, čuvenog dela poznatog novosadskog slikara Pavla Simića, viši konzervator GMS Darko Despotović otkrio je niz preslika, čije je uklanjanje otvorilo potpuno novu dimenziju ove ikone nacionalne umetnosti.
U prvom redu, sa desne strane, iza podignute leve ruke graničarskog poručnika Petra Bige, ukazao se profil (za sad) nepoznatog učesnika sabora. I mantija sveštenika u njegovoj neposrednoj blizini, ispostavilo se, bila je preslikana, a gotovo na svakom liku intervenisano je dodatnim pojačavanjem kontura, tipičnim za postupke starih restauratora. Posle brižljivog čišćenja, ođednom je zasijala vešto islikana drška kubure, pa se pojavio ukras na dečačkom kaputu, sad je tu i neka posve drukčija crvena na srpskoj trobojci...
Slika Srpska narodna skupština, 1. maja 1848. godine, svedočanstvo o velikom saboru u Sremskim Karlovcima u trenutku proglašenja Srpske Vojvodine, predstavlja jedinstven primer istorijskog slikarstva. Osim neosporne važnosti za srpsku kulturu i značaj dokumentovanja političkog događaja kojem je, u mnoštvu protagonista, prisustvovao i sam slikar, ovo delo prati i veoma intrigantna prošlost, koja pre priliči kakvom trileru, pri čemu, s novim saznanjima, zaplet postaje još zamršeniji...
– Simić je Majsku skupštinu naslikao na nagovor vladike Nikanora Grujića, i to u manastiru Kuveždinu, gde je prebegao iz bombardovanog Novog Sada. Međutim, to njegovo delo nije bilo poznato javnosti sve do druge polovine XX veka. Jer, 1863. godine novosadski živopisac je, želeći da učestvuje u obnovi ideje srpske samostalnosti, lično odneo sliku u Beč i predao je čuvenom tamošnjem litografu Jozefu Antonu Baueru radi litografisanja. Štampana je tada i objava o tom činu a potom je slika najverovatnije ostala u Beču kao zalog zbog Simićeve nemogućnosti da isplati troškove za taj posao. I od tad joj se gubi svaki trag – otkriva nam viši konzervator Danilo Vuksanović, pomoćnik upravnika GMS.
Bauer jeste po Simićevom delu uradio čuvenu litografiju, ali uz određe izmene. Centralni likovi, poput patrijarha Rajačića, i dalje su dominantni, ali su neke ličnosti i pridodate, iako uopšte nisu prisutvovale saboru u Sremskim Karlovcima, kao što su Jovan Jovanović Zmaj ili Branko Radičević. S druge strane, žene su „nestale”, a ista sudbina je zadesila i decu, iako ih ima na Simićevoj slici. Tek, ova će litografija dugo biti jedini svedok majske Srpske narodne skupštine.
– Šezdesetih godina XX veka, istoričar umetnosti Pavle Vasić prvi put posle mnogo godina pominje Simićevu sliku u tekstu objavljenom u listu „Politika”, navodeći da je za nju čuo od Stojana Vujičića, poznatog srpskog književnika koji je živeo i radio u Mađarskoj – navodi Vuksanović. - Od tada se o njoj sve više govori i piše. Na kraju se i samom delu ušlo u trag, odnosno utvrđeno je da se nalazi u Bauerovoj zaostavštini, koja je između dva rata završila u mađarskoj prestonici i gde se vodila kao - njegov rad. Konačno, u sklopu ugovora o međumuzejskoj razmeni između Mađarske nacionalne galerije u Budimpešti i Galerije Matice srpske, Majska skupština stiže 1976. u Novi Sad, postaje vlasništvo GMS i od tada se nalazi u stalnoj postavci slikarstva XX veka.
Više pročitajte u sutrašnjem štampanom izdanju Dnevnika.
Miroslav Stajić