CRTICE IZ ISTORIJE Srpska Atina poput Venecije
Mape iz 1745. godine otkrivaju da su pod stajaćom vodom bili ne samo Podbara i današnji Limani, već i potes od Železničke ulice do Vladičanskog dvora, gde je noću bilo nemoguće oka sklopiti od smrada i kreketa žaba, žalio se tadašnji bački vladika. I sam Vuk Karadžić je prilikom posete Novom Sadu, „otečestvu učenih Srbalja”, primetio da se sa Rimskih šančeva vide samo krovovi, dok se oko grada „belasaju bare”.
Da su većinu ulica Srpske Atine nekada činili dunavski rukavci, svedoče i pojedini nazivi. Ulica Zlatne grede dobila je ime po izdignutoj drvenoj konstrukciji kako bi se izbeglo plavljenje reke. Riblja pijaca zapravo je bila mesto gde su novosadski alasi čamcima dolazili da prodaju dnevni ulov, dok naselje Slana bara podseća na postojanje rukavca ispod Klisanskog brega, na kojem su nakon isušivanja osvanule bele naslage slatinastog zemljišta. I ime Podbara upućuje na stajaću vodu koju su davne 1718. godine zatekli Almašani, kada su radi boljeg života odlučili da napuste svoja ognjišta i presele se u Petrovaradinski šanac. Ulica Zemljane ćuprije nazvana je po mostiću preko kanala, sačinjenom od snopova kukuruzovine i zemlje, koji je bio „kapija” grada i carinarnica, gde su vlasnici čamaca plaćali „četiri krajcare” kako bi ušli. Rukavac Dunava od današnje Ulice Save Vukovića, premošćavan Zemljanom ćuprijom, dalje se pružao između Matice srpske i Skerlićeve, presecajući Ćurčijski sokak, a potom vijugajući iza Nikolajevske crkve, sve do Jevrejske ulice, da bi se na kraju Gospodskog sokaka (Kralja Aleksandra), blizu današnje glavne Pošte, ulivao u Limane.
boljeg života odlučili da napuste svoja ognjišta i presele se u Petrovaradinski šanac.
Sačuvani dokumenti govore da su Gornja i Donja bara, glavni izvori za prehranu stanovništva, izdavane pod zakup alasima, te da je posebno cenjena moruna prevaljivala dalek put od mora kako bi se tu mrestila. Nisu bila retka ni ostrvca koja su izvirivala iz dubokih močvara, a najpoznatije je svakako Protina Elba, na raskrsnici današnje Kosovske i Daničićeve ulice, nazvano po vlasniku proti Danilu Petroviću i Napoleonovom odredištu u Tirenskom moru tokom izgnanstva.
Malo ko zna da je na mestu današnje Železničke ulice postojalo naselje Prnjavor, do čijih se kuća moglo se doći samo čamcima. Ostatak te protočne bare još dugo je bio oko Uspenske crkve, čiji je stari parohijan u drugoj polovini 19. veka ovde sekao trsku, piše prota Veljko Mirosavljević u „Jedinstvu”. Velike bare bile su i u Jovanovskom kraju, iza leve strane Ulice Kraljevića Marka, gde su stari Novosađani kao deca nalazili na jaja divljih pataka, kao i na uglu ulica Kraljevića Marka i Rumenačke, gde je izgrađena još jedna ćuprija.
S. Milačić
