MUZIKA BEZ (RELIGIJSKIH) GRANICA Hor srpske crkve u Trstu izveo u katoličkoj bazilici „Liturgiju“ Frančeska Sinika

Kao svojevrsnu uvertirtu ovom uzbudljivom delu za mešoviti hor, četiri trube, dvoje orgulja, gudački kvartet, zvona i vizantijske pojce, italijanska publika je bila u prilici da čuje i „Liturgiju” Frančeska Sinika, s kojom se predstavio tršćanski Hor srpske pravoslavne crkve posvećene Svetom Spiridonu Čudotvorcu pod upravom ruske dirigentkinje Ane Kaire. 

Koncertima u u Čividale del Friuliju i Trstu prisustvovao je i Dušan Mihalek, novosadski muzikolog koji već decenijama živi u Izraelu, zahvaljujući čijim je istraživanjima šira stručna javnost i saznala za Frančeska Sinika (1810-1865) i jednu od prvih višeglasnih liturgija na crkvenoslovenskom jeziku, koju je on napisao 1840, dok je bio horovođa hora crkve Svetog Spiridona. Istina, kako i sam Mihalek navodi u studiji objavljenoj 1987. u Sveskama Matice srpske, ime ovog tršćanskog kompozitora nije potpuno nepoznato u našoj istoriji muzike, budući da gae Davorin Jenko navodio kao jednog od svojih učitelja, Isidor Bajić je čak štampao jednu Sinikovu kompoziciju, a i neka njegova crkvena dela znala su se naći na repertoaru pojedinih horova.

Ipak, Mihalekov pionirski angažman ne samo da je skrenuo pažnju na horsku liturgiju, koju je Siniko napisao za račun bogatih tršćanskih Srba, već je originalnu partituru prepisao i transponovao, omogućivši tako današnjim mešovitim horskim ansamblima da je izvode. Originalni notni materijal se, inače, čuva u arhivu Srpske pravoslavne crkvene opštine u Trstu, uz posvetu Đorđu Mekši, ondašnjem njenom predsedniku, što je i svojevrsna potvrda da je kompozicija nastala kao porudžbina: „Ovaj moj skromni trud predstavlja moj prvi pokušaj u duhovnoj harmoniji, rođen iz počasti koja mi je data da služim poštovanoj grko-ilirskoj opštini”, piše Siniko.

Frančesko Siniko je  do smrti pisao za potrebe srpske crkve, a svoje široke poglede na skladan zajednički život u višenacionalnom Trstu preneo je i na svog sina Đuzepa, koji je takođe bio cenjen kompozitor. Upravo među rukopisima Đuzepa Sinika u tršćanskom muzeju Dušan Mihalek je našao još nekoliko partitura, među kojima „Bežestvenaju službu”za šest glasova kao i delo Liturgia a grande choro — stile Russo” iz1889.

U pomenutom radu u Sveskama Matice srpske Mihalek je istakao i činjenicu da je  Frančksko Siniko znatno doprineo ukupnom razvoju muzičke kulture u Trstu.  Već 1831. je postao dirigent hora protestantske crkve, a godinu dana kasnije izabran je za dirigenta Filharmonijsko-dramskog društva; komponovao je operu , scensku muziku, simfonije, mise, horske kompozicije, a objavio je i udžbenik pevanja. Iako italijanski biografi samo uzgred napominju da je Siniko radio i kao horovođa Srpske pravoslavne crkve u Trstu, pa i da je pisao kompozicije za njene potrebe, Mihalek je ukazao na niz izvora koji svedoče o tome da su kompozitorove veze sa slovenskim tršćanskim življem bile čvršće, a njegov doprinos srpskoj crkvenoj muzici značajniji – uostalom, on je jedan od prvih a možda i prvi kompozitor srpske liturgije za mešoviti četvoroglasni hor.

Analizirajući samu Liturgiju, Mihalek  primećuje da ona ima „himničan, dojstojanstven karakter i svojstva reprezentativne svečane muzike kakva je , odgovarala bogatoj srpskoj građanskoj klasi u Trstu”. Naime, kao već iskusan majstor, koji suvereno vlada kompozicionom tehnikom, Siniko je u ovom delu uspešno spojio  i ruske uticaje, i italijanski operski stil, i stil epohe Risorgimenta, i odbleske pravoslavnog crkvenog pevanja, pa čak i klapsko pevanje u jedinstvenu, zaokruženu, koherentnu celinu. „Mada nije rađena prema motivima sprskog pojanja, što će decenijama kasnije pionirski uraditi Kornelije Stanković”, zaključuje Mihalek, „Liturgija je sa oduševljenjem prihvaćena u Srpskoj pravoslavnoj crkvi, a njena lepota i umetnički kvaliteti pokazali su se životnim sve do današnjih dana”. 

M. Stajić