Biciklom kroz Vojvodinu: Pećinci

Prvi pisani trag o naselju na mestu današnjih Pećinaca je iz 1416. Od tada, pa sve do 1702. ima veoma malo podataka. Selo je bilo pod Osmanskim carstvom do mira u Požarevcu (1718) kada biva pripojeno Habzburškoj monarhiji. Za vreme Habzburške vladavine, mesto je bilo u sastavu Vojne granice (od njenog uspostavljanja do 1848. (i od 1849. do 1882. tj. do ukidanja vojne granice), od 1848. do 1849. Pećinci su se nalazili u sklopu Srpske Vojvodine. Od ukidanja Vojne granice selo je priključeno sremskom okrugu, Kraljevine Hrvatska-Slavonija. Po popisu iz 1910. selo je imalo većinsko srpsko stanovništvo.

Posle Prvog svetskog rata Pećinci prvo ulaze u sastav Kraljevine Slovenaca, Hrvata i Srba, od 1929. Kraljevine Jugoslavije. Od 1918. do 1929. nalaze se u Sremskom okrugu, a od 1929. do 1941. u Dunavskoj banovini.

Tokom Drugog svetskog rata selo je pod upravom NDH. Posle rata postaju deo AP Vojvodine u sastavu NR(SR) Srbije. Do 1960. nalazi se u sastavu Zemunskog sreza. Od te godine (posle ukidanja srezova) oformljena je opština u današnjem obliku.

Crkva Prenosa moštiju Svetog oca Nikolaja u Pećincima u 18. veku podizana je četiri puta. Prvi put 1720. sagrađena je od pletera, pokrivena trskom, imala je dva prozora, ali ne i zvona. Godine, 1734. napravljena je nova od balvana i pletera, sa krovom od rogozine, da bi 1766. bili postavljeni temelji od cigle. Imala je zidove od pletera i blata i krov od daske. Između 1770. i  1775. sazidana je nova crkva od čvrstog materijala, kamena i cigle, sa zvonikom dograđenim 1810. Prva dva hrama nalazila su se kilometar jugoistočno od današnjeg centra. U Pećincima je 1785. zavedena srpska škola sa učiteljem Vasiljem Vitkovićem, u zgradi koja je bila u vlasništvu Crkvene opštine. Ikonostas iz 1734. imao je 11 ikona i predstavlja rad nepoznatog zografa.

Na putu ka crkvi u centru sela pažnju mi skreće živopisni izlog Lovačkog društva „Pećinci” i preparirano mladunče divlje svinje u njemu. Na teritoriji opštine Pećinci postoji 16 lovačkih društava. U prostorijama Lovačkog društva kojima dominira velika preparirana glava divlje svinje, saznajemo da su članovi veoma aktivni, a lovište je svuda oko njih - u šumama, na njivama, po ritovima... Tu su i druge preparirane životinje, srne, fazani, divlje patke. Sve me podseća na „carstvo taksidermije” koje sam video u pariskom salonu „Deyrolle” nekada omiljenom stecištu nadrealista, repunom prepariranih životinja.

Novi ikonostas i zidne ikone oslikao je 1838 - 1843. Pavle Čortanović. Treći ikonostas po redu delo je Nikole Ivkovića iz 1934. (donji deo - donet iz crkve u selu Pločica u Banatu) i gornji deo – Dušana Stevanovića i Miloša Ostojića iz 2012 – 2013. Na prozore crkve 1839. ugrađeno je ukrasno staklo, a na zvoniku je 1901. postavljen crkveni sat. Crkvena zvona oduzela je Austrijska vojska u Prvom svetskom ratu. Zvona koja su postavljena 1923. su bila nova, proizvedena u Italiji. Za vreme Drugog svetskog rata, 1943. na dan Svetog Nikole 19. decembra Nemci su minirali zvonik i oštetili krov. Na crkvi je 1962. popravljen krov i na pripratu nazidan zvonik. Godine, 2000. godine počela je rekonstrukcija, urađen je novi krov i fasada, kao i drenaža oko crkve sa novom stazom. Devetnaest godina kasnije Pećinci su postali sedište Arhijerejskog Namesništva Pećinačkog Eparhije Sremske sa 15 crkvenih opština.

Ljubazni arhijerejski namesnik Pećinački jerej Bojan Mijanović dočekao nas je u crkvi i pričao o tome kako je u ovom delu Srema posle rata većina crkava bila teško oštećena i bilo je veoma malo vernika. Tek nakon devedesetih narod se vraća u crkve dok je većina ovdašnjih sveštenika rođena u Bosni i Hercegovini ili Hrvatskoj (deo njih je došao u Srbiju posle 1991. ili 1995) pošto je u tim vremenima bilo jako malo lokalnih vernika koji su bili spremni da „idu u popove”.

Pećinački Kulturni centar, osnovan 1978. nalazi se u centru mesta, preko puta crkve. U holu nas dočekuje direktor Jovan Devrnja u društvo svojih koleginica koje vode biblioteku i muzičku školu u sklopu KC. Na zidovima hola su dečiji likovni i literarni radovi, neki od njih delo su i dece iz Dnevnog boravka za decu i mlade ometene u razvoju koji se nalazi u susednom selu Subotište.

Sekcije koje rade u okviru pećinačkog Kulturnog centra su: dramska, literarna, enigmatska, likovna i muzičko – instrumentalna (Studio za muzičku edukaciju i obrazovanje).

Dok pijemo jaku tursku kafu u biblioteci, direktor Kulturnog centra Jovan Devrnja sa ponosom priča o svom rodnom Karlovčiću, jednom od sela pećinačke opštine, poznatom između ostalog i to tome što se u njemu nalazi najšira ulica u Srbiji.

U centru Pećnaca nalazi se spomenik borcima palim u NOB-u i žrtvama fašističkog terora iz ovog mesta. Bronzana skulptura podignuta je 1957. rad je srpskog vajara Aleksandra Zarina. Predstavlja figuru muškarca-ratnika pokraj čijih nogu se nalazi kompozicija ženske figure u ležećem položaju. Skulptura je postavljena na betonski podijum. Pored nje se nalazi i spomenik sa ispisanim imenima 94 poginula borca i 77 žrtava fašističkog režima. Naknadno je tu postavljena i tabla sa jednom žrtvom NATO bombardovanja 1999. iz ovog mesta – reč je vodniku Vojske Srbije Borisu Z. Nikoliću (1978-1999).

Pećinci su opština sa najvećim procentom srpskog stanovništva u Vojvodini (više od 91 odsto). Naime, sem male slovačke evangelističke crkve u Ašanji, u opštini ne postoje druge bogomolje sem srpskih pravoslavnih, takođe sve table sa imenima sela i ulica su isključivo na srpskom i na ćirilici što je takođe jedinstven slučaj u Vojvodini. Ovakav sastav stanovništva je istorijski, naime, ovde su sem manjeg broja Nemaca u Deču i još nekim mestima, koji su posle Drugog svetskog rata napustili Srem – oduvek živeli gotovo isključivo Srbi.

Svako mesto ima svoju „legendu”. Jedan od autentičnih stanovnika Pećinaca je Lazar Čikić koji nas je još na početku dana u buregdžinic zainteresovao pričom o svojim rakijama koje barikira - ne u buradima, nego uz pomoć kockica drveta koje ubacuje u flaše sa rakijom. Morali smo da odemo do njega da to i isprobamo. Domaćin nas čeka ispred zgrade u centru Pećinaca u kojoj  živi sa suprugom. Penjemo se na drugi sprat i sedamo za trpezarijski sto na kojem je već pripremljena mala „laboratorija”.

Lazar zahteva potpunu tišinu i koncentraciju dok kockice različitih vrsta drveta meša sa rakijom i čeka da se bezbojna tečnost pretvori u tamnožutu barikiranu rakiju.

Nije samo deda Lazar „majstor zanata”, njegova supruga Ljilja poznata je u celom kraju po tome što na osnovu datuma rođenja budućih roditelja, nepogrešivo određuje datum začeća ako želite sina ili ćerku. Na stotine dece iz Pećinaca i okoline rođeno je „po naruybi” uz pomoć recepta baka Ljilje.

 Robert Čoban