Biciklom kroz Vojvodinu: Krnješevci i Šimanovci

Kaže da je 1930. godište, živo se seća rata. „Ustaše su 1943. htele da miniraju toranj kao što su to uradile sa svim crkvama odavde do Kupinova ali je moj otac otišao u nemačku komandu u Inđiju. Tu je uspeo da ubedi komandanta da spreči miniranje tornja pa je on sačuvan!”, priča 92-godišnji Pavle i poziva nas da popijemo sa njim pivo ispred prodavnice...

Krnješevci se prvi put pominju kao naseljeno mesto još 1713. Vizitaciona komisija Karlovačke mitropolije u svom izveštaju od 1750 -1751. zabeležila je da Krnješevci imaju 30 domova i da je crkva građena od drveta. Za istu crkvu vizitatori su 1766. dali i godinu gradnje - 1748. Iz stare crkve sačuvana je ikona sa predstavom Nedremanog oka (danas u Galeriji Matice srpske u Novom Sadu), rad nepoznatog zografa iz 1730. S obzirom na to da je crkva sagrađena tek 1748. predpostavlja se da je između 1713. i 1748. postojala je i privremena bogomolja, a da je ikona Nedremanog oka kupljena od neke starije crkve iz najbliže okoline.

Današnji Hram Blagoveštenja Presvete Bogorodice u Krnješevcima u ulici Vojačka br. 2 sagrađen je od tvrdog materijala u klasicističkom stilu početkom treće decenije 19. veka. Opština u Krnješevcima je 29. marta 1820. zaključila ugovor sa vojno zidarskim majstorom iz Petrovaradina Karlom Kaskijem za građenje crkve. Majstor je dobio da sa svojim pomoćnikom i „hanglagerom“ izvede zidarski, kao i tesarski posao. Za pokrivanje krova trebalo je da pripremi 13.838 komada crepa i 40 komada slemenjaka, potrebne letve, šindru i eksere. Kaski je bio dužan da se stara i o drugim majstorima, koji su učestvovali u izgradnji crkve – stolaru, bravaru, staklaru, kovaču, limaru i farbaru. Morao je da sagradi crkvu u vremenskom roku od dve godine, a za svoj posao dao je garanciju od tri godine. Ukoliko bi se desila neka greška prilikom zidanja bio je obavezan da je o svom trošku popravi. Opština se obavezala da pribavi građevinski materijal – cigle, kreč, pesak. Za ovaj posao dogovoreno je da se majstoru plati 7.600 guldena, u bečkoj valuti i to u šest rata, a u proporciji sa njegovim radom.

Preko puta crkve nalazi se spomenik posvećen meštanima poginulim u Drugom svetskom ratu. U borbama za oslobođenje zemlje od fašizma tada je poginulo 23 borca iz ovog mesta. Spomenik je delo vajara Jana Stupavskog iz Stare Pazove a podignut je 1982. Napravljen je od betona, dimenzije 2,5 h 3,5 m. Ima dvojnu simboliku jedan deo predstavlja otkos a drugi deo revoluciju: levo je padanje simbol pokošenih tj. poginulih boraca protiv fašizma, a drugi, desni deo je simbol revolucije koji stremi prema visinama i boljem sutra.

Za poreklo naziva sela Krnješevci vezuje se legenda o tri brata. Otac je delio imanja na tri sina. Jedan se zvao Šimo (Šimanovci), drugi Ugro (Ugrinovci) a treći Krnjo (Krnješevci). Treći sin je od oca dobio posed današnjih Krnješevaca, koji su po njemu dobili današnje ime. Tokom Drugog svetskog rata selo je stradalo od ustaša. Mesto je vodovod dobilo 1989. Prema popisu iz 2011. Krnješevci su imali 845 stanovnika.

Napuštamo Krnješevce i teritoriju opštine Stara Pazova, prelazimo preko nadvožnjaka koji premošćuje auto-put i svoj pohod kroz opštinu Pećinci započinjemo u Šimanovcima. Tu nas u centru sela dočekuju Ljubica Bošković, preduzimljiva direktorka Turističke organizacije Pećinaca i Vladimir Šarić, direktor lokalnog kluba šahista i predsednik Enigmatskog saveza Srbije. Pošto izdajemo veliki broj različitih enigmatskih magazina a Vladimira interesuju brojne teme iz istorije, razgovoru nikad kraja.

Prema onome što smo do sada videli u Vojvodini, najlepše uređena gimnazija nalazi se u Bačkom Petrovcu, najlepše uređene prostorije Mesne zajednice u Vojki a najuređenija osnovna škola - u Šimanovcima.

Milana Padežanin, pomoćnik direktora Osnovne škole „Dušan Jerković Uča” sa ponosom nam pokazuje zgradu. Tradicija školstva u Šimanovcima duga je više od dva veka. Prva srpska škola izgrađena je i počela sa radom 1775.

Zgrada Komunalne narodne škole sagrađena je 1871. i imala je dve učionice, a nalazila se na mestu sadašnje škole. Sadašnja školska zgrada sagrađena je 1964. godine i nosila je ime Osnovna škola „Branko Radičević“ Šimanovci sve do 1978. kada je promenila naziv i od tada nosi ime Osnovna škola „Dušan Jerković Uča“.

Fiskulturna sala i sanitarni čvor izgrađeni su 1970. a iste godine škola u Šimanovcima postaje matična škola sa područnim školama u Deču, Karlovčiću i Sremskim Mihaljevcima, od koje su dve potpune osnovne škole u Deču i Karlovčiću, a u Sremskim Mihaljevcima nastava se odvija od prvog do četvrtog razreda. Nakon završenog četvrtog razreda deca iz Sremskih Mihaljevaca putuju u školu u Karlovčić koja je udaljena 4 km đačkim autobusom.

Matična škola ima 8 učionica sa klasičnom opremom i mogućnošću korišćenja grafoskopa i video bima. Jedna učionica je opremljena kao kabinet za informatiku i na raspolaganju je svim učenicima i nastavnicima. Uz školsku zgradu smeštena je i fiskulturna sala koja je dobro opremljena, a postoje i sportski tereni za mali fudbal, košarku i rukomet koji se nalaze u sklopu školskog dvorišta. Škola je renovirana tokom školske 2015/2016.

U hodniku škole stoje fotografije dece koja su bili đaci generacije. Među njima je i fotografija Aleksandra Mandića, sadašnjeg predsednika Mesne zajednice Šimanovci koji je bio đak generacije 2002/2003. U nas dosta redak primer meritokratije, da neko ko je bio đak generacije, dvadeset godina kasnije bude prvi čovek sela.

Veruje se da su Šimanovci dobili ime po ličnom imenu Šišmana Prvog, koji je očigledno bio u vezi s Ugrinom Čakom, vladarem Gornjeg Srema u 14. veku. Prvi put se pominju 1385. Prema popisu iz 1910. u selu je živelo 2.002 stanovnika.

Po završetku Drugog svetskog rata Šimanovci su bili u sastavu zemunskog sreza da bi 1955. bila formirana opština koja je pripala srezu Stara Pazova. Potom su pripali srezu Sremska Mitrovica, a ukidanjem srezova su uključeni u opštinu Pećinci. Šimanovci se nalaze na 25. kilometara od Beograda i samo 10. kilometara od međunarodnog aerodroma Nikola Tesla. Ubrzani razvoj je započeo formiranjem industrijskih zona u kojima su brojne domaće i strane kompanije izgradile svoje pogone. Danas u Šimanovcima ima 50 fabrika sa 3.200 zaposlenih. Broj stanovnika na popisima od 1948. do 2011. porastao je sa 1.888 na 3.480 pa su tako postali veći od opštinskog sedišta - Pećinaca.

Hram posvećen Svetom Nikoli u Šimanovcima sagrađen je u prvoj polovini 19. veka. Ljubazni sveštenik Željko Kretić rodom je iz sela Zabrđe u opštini Kotor Varoš u Bosni. Od 1992. prešao je u Sremsku eparhiju a sveštenik u Šimanovcima je već 25 godina - od 1997. Priča nam kako je toranj crkve miniran 1943. jer je meštanima služio kao osmatračnica sa koje su mogli da opaze približavanje ustaških ili nemačkih trupa. Miniranje je obavljeno prilično stručno, tako da ostatak hrama nije oštećen. Crkva bez tornja bila je neka vrsta „zaštitnog znaka” Šimanovaca punih 60 godina. Toranj je kompletno renovniran tek 2005.

Ikonostas šimanovačke crkve iz 1814. rad je karlovačkog drvorezbara Marka Vujatovića. Dominantna biljna dekoracija, karakteristična za njegovu radionicu, prekriva ikonostasnu konstrukciju najčešće u vidu loze ili olistalih grančica. Ikone je 1822. godine izveo Konstantin Lekić, slikar klasicističkog stilskog opredeljenja, u saradnji sa zlatarem Dimitrijem Lazarevićem. Na ulazu u crkvu nalazi se otirač sa dobrodošlicom na engleskom jeziku. Dvorište crkve je lepo uređeno sa uredno podšišanom travom, puno cveća i bistom Vladike Nikolaja Velimirovića.

U Šimanovcima je prošlog leta otvorena Zavičajna kuća, prostor koji je osmišljen da bude mesto okupljanja meštana Šimanovaca, ali i prostor u kojem posetioci sa svih strana sveta mogu da se upoznaju sa ovim selom.

Ideja o osnivanju Zavičajne kuće Šimanovci potekla je od neformalne grupe građana „Volimo Šimanovce“, koju je prihvatila Mesna zajednica Šimanovci i realizovala je uz podršku Opštine Pećinci.

U Zavičajnoj kući u Šimanovcima odmah primećujem seriju sjajnih crno-belih forografija koje tematizuju život na vojvođanskom selu. Autor radova je Slobodan Čavić iz Šimanovaca. Na međunarodnom takmičenju Victory Circuit 2022, na izložbama umetničkih fotografija više od 200 autora iz celog sveta, fotograf Slobodan Čavić dobio je Plavu značku od Svetske organizacije za umetničku fotografiju FIAP i tako zvanično proglašen za najboljeg umetničkog fotografa internacionalnog takmičenja.

Prethodnih godina to priznanje je dobilo nekoliko zaljubljenika u umetničku fotografiju iz Srbije, a Čaviću je to odličje utoliko draže jer je stiglo baš kada je nastupio u ime Foto kluba “Šimanovci”. Tako su Šimanovci postali poznati širom sveta, ne samo kao stecište brojnih multinacionalnih kompanija, već i po vrhunskim fotografijama izuzetne umetničke vrednosti.

Nešto kasnije u kancelariji Turističke organizacije Pećinaca, pijemo kafu sa Slobodanom, on mi poklanja svoju impresivnu monografiju i kaže kako taj svet vojvođanskog sela koji on svojim objektivnom ovekovečuje nestaje iz dana u dan pa tim pre ima misiju da ostavi za sobom svedočanstvo jednog vremena.

Na otvaranju Zavičajne kuće predstavljene su i dve knjige – monografija „Šimanovci“ i fotomonografija „Moja zemlja“.

Autor monografije Šimanovci je Aleksandar Đorđević.

Među poznatim žiteljima Šimanovaca je i Mirko Đorđević (1938-2014) pisac i prevodilac koji je rođen u Brodu kod Crne Trave ali je živeo u ovom sremačkom selu. Tu su još i Jova Čavić, jedan od pionira avijacije kod nas; Franja Ofner, novinar, ratni reporter, političar i diplomata, jedan od organizatora puča 27. marta 1941; Đorđe Đurđević, operski pevač i direktor Opere i baleta Narodnog pozorišta u Beogradu i mnogi drugi...

Robert Čoban