Privodi se kraju projekat revitalizacije Srpskog vojnog groblja u Nađmeđeru
Tim Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture putuje sutra u Slovačku gde će sa lokalnim vlastima u Nađmeđeru i predstavnicima Udruženja Srba u Slovačkoj precizirati sve detalje o završetku projekta pune revitalizacije tamošnjeg Srpskog vojnog groblja, najvećeg van matične države posle solunskog Zejtinlika.
Najveći deo posla na uređenju memorijala je završen, odnosno ostalo je da se na metalne nosače postave 52 mermerne ploče sa uklesanim imenima stradalih srpskih ratnika. Idejno rešenje za uređenje Srpskog vojnog groblja poteklo je upravo o d Udruženja Srba u Slovačkoj i tamošnjeg Srpskog kulturno-informativnog centra, a radove je finansirao Pokrajinska vlada sa 4.250.000 dinara.
Podsetimo, decenijama gurana pod tepih činjenica da je u austrougarskim logorima širom Slovačke tokom Prvog svetskog rata umrlo preko 8.000 srpskih ratnih zarobljenika. Najviše, njih skoro 5.200, kosti je ostavilo upravo u Nađmeđeru (ta strašna brojka verovatno je znatno veća, budući da potpuni spisak žrtava tog logora nikada nije mogao biti napravljen). Kako u knjizi posvećenoj ovom velikom stradalništvu navodi dr Nebojša Kuzmanović, u tim se logorima umiralo od gladi, iscrpljenosti i tifusa. Pojedina svedočanstva govore i o tome da nisu u ovim logorima bili zatočeni samo vojnici, nego i cele porodice, koje su dale dobrovoljce u srpsku vojsku.
Teslina bista u Bratislavi
U Bratislavi će u sredu, 22. januara, svečano biti otkrivena bista Nikole Tesle, rad vajar Đorđe Lazić Ćapša iz Sremskih Karlovaca. “Slovačka država je prepoznala planetarna dostignuća Nikole Tesle i prihvatila naš predlog da u glavnom gradu postavimo spomen bistu ovom znamenitom Srbinu”, rekao je Stane Ribič, predsednik Udruženja Srba iz Slovačke. Bista, koja je izlivena u radionici Stanišić, biće postavljenja u auli zdanja Radio-televizije Slovačke, a otkrivanju će, kako je najavljeno, prisustvovati i pokrajinski sekretar za kulturu, informisanje i odnose s verskim zajednicama Dragana Milošević.
Zvanično, srpski memorijal u Neđmeđeru je nastao 1918. kao deo italijanskog ratnog groblja. U prvo vreme, nakon Velike vojne, o njemu je brinula Kraljevina SHS, koja je označila poznate grobove i sagradila malu kapelu. Nakon Drugog rata brigu je preuzela država Čehoslovačka, i na tom se planu nije naročito proslavila, da bi se nakon raspada ČSSR stvari samo pogoršavale, pa su polovinu groblja lokalne vlasti iznajmile mesnom kinološkom društvu, koje je tu napravilo pseće trkalište, dok je druga polovina zarasla u travu, a kapela je pretvorena u ruinu.
U prvoj godini novog milenijuma vlasti u Bratislavi stavile su van snage rešenja lokalne samouprave, čime su stvoreni uslovi da srpska zajednica u Slovačkoj koliko-toliko dovede grobište u red. Postavljena je i spomen-ploča, a od 2004. svakog novembra, na Dan primirja u Prvom svetskom ratu, srpske delegacije odaju počast logorašima. A sada, realizacijom projekta revitalizacije Srpskog vojnog groblja, nađmeđerski stradalnici će konačno imati memorijal kakav zaslužuju.
M. Stajić
