Obeležavanje godišnjice osnivanja Srpske narodne zbirke i Muzeja Vojvodine

Foto: Muzej Vojvodine, foto: Dnevnik (Radivoje Hadžić)

NOVI SAAD: Srpska muzeologija ove godine obeležava dva značajna jubileja – 170 godina od formiranja Srpske narodne zbirke pod okriljem Matice srpske i sedam decenija od osnivanja Muzeja Vojvodine, koji je nastavio i razvio aktivnosti na prikupljanju i čuvanju istorijskih svedočanstava o prošlosti našega podneblja, započetu pod Matičinim okriljem.

Povodom obeležavanja ovih godišnjica u Muzeju Vojvodine 10. maja otvara se velika izložba “Blago iz košnice”.

Kako je u proteklom periodu često zamenarivana činjenica da su osnove svih zbirki Muzeja Vojvodine nastale iz Matice srpske, direktor Muzeja dr Drago Njegovan ističe da su pomenuti jubileji prilika da se na izložbi prikažu najvredniji arheološki, istorijski i etnološki artefakti i vidi koliko je vredno to blago preuzeto od Matice, što dosad nije bilo poznato široj javnosti.

Od samog osnivanja 1826. u Pešti rad Matice srpska bio je rukovođen težnjom da svojim delovanjem pomogne očuvanju identiteta i razvoja kulture srpskog naroda, štampanjem časopisa, knjiga, unapređivanjem prosvete, kao i okupljanjem vodećih srpskih kulturnih i javnih poslenika.

Na predlog tadašnjeg Matičinog sekretara Teodora Pavlovića, 1847. u okviru Matice oformljena je Srpska narodna zbirka ili Muzeum, čija svrha je bila sabiranje i čuvanje starina, slika, starih knjiga i rukopisa, značajnih za kulturu i istorijat srpskog naroda. Zahvaljujući darovima brojnih priložnika zbirka je ubrzo obogaćena brojnim dragocenim predmetima.

Od samog formiranja Muzeuma, od Save Tekelije nadalje, srpski građani poklanjali su arheološke, etnološke, istorijske i razne druge predmete od vrednosti, koji su svedočili o identitetu srpskog naroda i o njegovoj istoriji, kaže dr Drago Njegovan.

Prema njegovim rečima, ova aktivnost postala je još življa posle preseljenja Matice srpske u Novi Sad 1864. i tadašnje razgranate Matičine delatnosti, uključujući i obogaćivanje ove narodne zbirke, bile su pretpostavka za kulturnu revoluciju vojvođanskih Srba.

Dakle na planu kulture, kako je istakao Njegovan, ovde se mislilo, pisalo i pevalo za ceo srpski narod.

Uprkos svesti o važnosti prikupljanja starina i umetničkih dela rukovodstvo Matice srpske nailazilo je na brojne prepreke prilikom pokušaja da se od ove vredne zbirke načini muzej.

Tek 1933. u Novom Sadu je osnovan Muzej Matice srpske, ali su i njegov rad pratile razne teškoće, od materijalnih problema do, čini se, ne preterano blagonaklonog stava tadašnjih vlasti.

Uprkos svemu, Muzej Matice srpske je u to vreme bio jedna od najuglednijih muzejskih institucija u Jugoslaviji.

Nakon velikih nevolja i iskušenja koja je Matica srpska pretrpela u Drugom svetskom ratu, oslobođenje je donelo novi zamah kulturnog života.

Tada je pokrenuta inicijativa da se u Novom Sadu formira novi muzej, koji bi nastavio aktivnosti dotadašnjeg Matičinog muzeja, ali na novim osnovama.

Budući da je 1947. prevladala šira koncepcija, da muzej ne bi trebalo da bude jednonacionalni, kao što je bio Muzej Matice srpske, nego da se mora oformiti opšti vojvođanski muzej, gde će biti zastupljeni Srbi, ali i sve nacionalne zajednice, odnosno nacionalne manjine, doneta je odluka da se iz Muzeja Matice srpske odvoje crkvenoistorijski i umetnički predmeti u Galeriju Matice srpske, a svi drugi predmeti opredeljeni su za Vojvođanski muzej koji je tada formiran, navodi Njegovan.

Nakon osnivanja Vojvođanskog muzeja iz Matice srpske je preuzeto oko 1600 predmeta, među kojima je većina pripala Istorijskom odeljenju muzeja. U fundus je ušlo i oko 280 arheoloških eksponata i mnoštvo vrednih etnografskih predmeta, tako da su na osnovu ovog materijala formirane arheološka, istorijska i etnološka zbirka, koje su docnije agilnim radom brojnih stručnjaka neprestano proširivane.

Formiranjem Vojvođanskog muzeja 1947. počinju intenzivne aktivnosti na formiranju Etnološkog odeljenja. Fond tih predmeta koji su iz Muzeja Matice srpske ušli u tadašnji Vojvođanski muzej bio je više nego skroman. Zbog toga je pokrenut niz akcija na prikupljanju građe i popunjavanju naše zbirke, koja svedoči o tradicionalnoj kulturi svih etničkih zajednica koje žive na ovom prostoru Srba, Nemaca, Mađara, Šokaca, Bunjevaca, Rumuna, Rusina, Slovaka i drugih etničkih zajednica, kaže etnolog Bogdan Šekarić.

Na sličan način obogaćivane su i arheološke zbirke i kako arheolog mr Tijana Stanković Pešterac objašnjava one danas obuhvataju raznovrstan arheološki materijal, od alatki, posuda i drugih artefakata iz kamenog doba, preko oružja i predmeta iz bronzanog doba do čuvenih pozlaćenih kasnorimskih šlemova pronađenih 1955. kod Berkasova, tako da je sada Vojvođanski muzej jedina institucija toga tipa u svetu koja ima tri ovakva šlema.

Pored arheološke i entografske zbirke Muzej ima i izuzetno bogatu istorijsku zbirku, koja obuhvata oružje, stare knjige, povelje, umetnička dela, fotografije, različite predmete i druge eksponate.

Tokom proteklih sedam decenija Muzej Vojvodine je izrastao u veliku i modernu muzejsku ustanovu kompleksnog tipa, najveću u Vojvodini i drugu po značaju u Srbiji, koja je svojim delovanjem uspešno razvila i nadgradila misiju nekadašnje Srpske narodne zbirke i Muzeja Matice srpske, prikupljajući i proučavajući muzeološku građu koja svedoči o prošlosti naroda koji su živeli na prostorima današnje Vojvodine.

Na taj način, Muzej je nastavio i produžio plemenitu misiju Matičine Srpske narodne zbirke na čuvanju naše kulturno-istorijske baštine, a obe institucije pružile su izuzetno važan doprinos u razvoju muzeologije.

B. Hložan