DNEVNIKOVA KNJIGA: Njujork u filmovima Martina Skorsezea
Izdavač: Mali Nemo, 2008.
Knjiga „Njujork u filmovima Martina Skorsezea“ bavi se istraživanjem urbanog pejzaža grada u Skorsezeovim filmovima „Ulice nasilja“, „Taksista“, „Kralj komedije“, „U sitne sate“, „Oživljavajući mrtve“ i „Bande Njujorka“. Savčić ispituje odnos čoveka u prostoru grada oslanjajući se na studije Lotmana, Romana Jakobsona, i mnogih drugih autora. Bitno je reći da se tumačenju filmske poetike prostora Savčić prilazi prvenstveno iz jezičke, odnosno lingvističke pozicije, ali ne isključujući tu ni semantička, simbolička i opšta kulturološka tumačenja ove problematike. Studija je puna zanimljivih tumačenja koja naročito mogu značiti ljubiteljima Skorsezeovih filmova, i filmova uopšte, ali i onima zainteresovanim za poetiku prostora, ali i lingvistiku.
Savčić u prvom delu knjige pregledno tumači različite jezičke pojave vezane za prostor a kojih inače često nismo svesni – jasne asocijacije koje su (naročito u anglosaksonskim jezicima) vezane za pojmove gore (za koje se obično vezuju pozitivna značenja) i dole (negativno), skrećući takođe pažnju i na izraze poput „iza njega su godine uspeha“, u kojima je jasno da se u jeziku metaforizacijom prostora može iskazati mnogo toga, uključujući i vreme.
U poglavlju u kom se bavi konceptualnim aparatom autorka skreće pažnju na različite značenjske elemente prostora primećujući da se radnja nekoliko Skorsezeovih filmova odvija noću, ili uglavnom noću: „Taksista“, „Oživljavenje mrtvih“, „Ulice nasilja“, „U sitne sate“.“ Savčić dodaje da se noć nalazi izvan granica „normalnog“ vremena, i da je u pitanju negativno vreme, odnosno vreme mrtvih. (Ovde se autorka oslanja i na popularnog ruskog teoretičara književnosti i kulture Jurija Lotmana koji primećuje da noćni svet grada smešten je na granici prostora kulture ili izvan njene linije.) Prateći ovakva tumačenja, Savčić u kasnijim poglavljima knjige daje zanimljiva zapažanja na konkretnim primerima Skorsezeovih filmova.
U tumačenju prostora, Savčić skreće pažnju i na simboličko i značenje doma. Govoreći o filmovima poput „Taksiste“ ona pokazuje kako je moguće upečatljivo portretisati likove i kroz prostore koji im pripadaju – tako za Trevisa (Robert de Niro) primećuje da je njegov dom zapravo antidom: taksi je najviše njegova kuća, ali to je dinamički prostor koji ne može zaista biti nečija fiksirana luka, dok mu u stanu u kom živi na vratima upadljivo visi ranac o bravi, kao da je svakog trenutka spreman da ga napusti. S druge strane, od svih junaka filma jedini pravi prostor koji liči na dom uspostavlja samo prostituka Ajris čija duša ostaje neokaljana i pored svega kroz šta prolazi.
Nastasja Pisarev
