Premijera opere „Vladimir i Kosara” Stevana Divjakovića u SNP-u
Nepokolebljiva posvećenost muzici i sopstvenoj umetničkoj misiji, koja je u proteklom periodu, uprkos pandemijskog „zatvaranja“, obeležila delovanje članova operskog ansambla Srpskog narodnog pozorišta, nastavlja se novim ambicioznim poduhvatima, među kojima je veoma značajno stavljanje na repertoar opere „Vladimir i Kosara“ eminentnog novosadskog kompozitora Stevana Divjakovića, koja je u ponedeljak 28. marta premijerno izvedena na sceni „Jovan Đorđević“.
Pošto je opera „Vladimir i Kosara“ svojevremeno već doživela koncertno predstavljanje, ova premijera dočekana je sa velikim očekivanjima publike, koja su bila uveliko nadmašena uzbudljivim i spektakularnim scensko- muzičkim uobličenjem ovog vrednog operskog dela.
Zanimljiva simbolika stekla se prilikom ove scenske operske praizvedbe, koja je započela u 20 časova i 22 minuta, zaokružujući programsku celinu „Seobe“ Evropske prestonice kulture. Istovremeno, ova premijera bila je posvećena i obeležavanju značajnog jubileja – 75. godišnjice od osnivanja Opere SNP.
Tematsku osnovu libreta, koji je prema prethodnom istovrsnom tekstu Petra Preradovića i Sterijinoj tragediji “Vladislav” priredio sam kompozitor, čini legenda o tragičnoj sudbini dukljanskog kneza Vladimira i bugarske princeze Kosare, bazirana na istorijskim činjenicama iz prednemanjićkog perioda naše povesnice iz desetog veka, zabeleženim u istorijskim izvorima u Letopisu popa Dukljanina i knjizi vizantijskog pisca Jovana Skilice, kao i u srpskoj usmenoj tradiciji.
Kao kompozitor izrazitog afiniteta prema scensko-muzičkom stvaralaštvu, Stevan Divjaković se radeći na ovoj operi opredelio za temu i autorski pristup u kojima se susreću univerzalnost literarnog predloška i istorijskom periodu i ambijentu primerena ekspresivnost savremenog muzičkog izraza, uz nastojanje za ostva- rivanjem skladnog prepleta muzičkih, dramaturških i scenskih elemenata. Srednjovekovna povest o ljubavi i tragičnoj sudbini dukljanskog kneza Vladimira, (libretom preimenovanog u kralja) i bugarske princeze, a potonje Vladimirove supruge i kneginje Kosare, kao siže mračnih šekspirovskih obrta u kojem se na neočekivan način i dramatično susreću motivi ljubavi i odanosti, verolomstva, izdaje i krvavih sukoba oko vlasti, u kojima stradaju svi protagonisti, pružila je kompozitoru ispirativno polazište za stvaranje široke i živopisne tonske freske u kojoj pred gledaocima oživljavaju ličnosti i zbivanja naše drevne prošlosti. Scene Vladimirovog zatočeništva u Prespi, obeloda- njivanje njegove ljubavi prema princezi Kosari, kćeri njegovog tadašnjeg neprijatelja bugarskog cara Samuila, koji ga na molbu kćerke oslobađa, dopušta im da se venčaju i vraća ga na vlast u Duklju, i nakon svega izdaja Samuilovog sestrića, cara Vladislava, koji ubija Vladimira ne obazirući se na sopstvenu zakletvu na zavetnom krstu, uobličili su ovu snažnu i potresnu opersku tragediju.
Inventivnim dramaturškim intervencijama reditelja Aleksandra Nikolića, zbivanja na sceni osmišljena su u svojevrsnom prepletu vremenskih planova, prikazujući zakulisne scene ranijih dinastičkih borbi i zločina koji su prethodili ubistvu zlosrećnog dukljanskog vladara i tragičnom okončanju ljubavi nedužnih i reklo bi se, jedinih pravednih ličnosti opere, Vladimira i Kosare. Dodatni značenjski sloj predstavi donelo je još simbolično i zanimljivo scensko korišćenje lutaka-životinja, jelena i košute, kao svojevrsnih mitoloških paralela prikaza odnosa dvoje glavnih junaka, kao i crnog vuka, koji se pojavljuje kao mračni, animalni pandan verolomnog ubice Vladislava.
Kao rezultat nastala je dinamična i upečatljiva operska predstava žustrog tempa, ocrtana muzičkim tkivom bujne i plemenite izražajnosti, diskretno prožetim elementima drevne crnogorske foklorne tradicije, stilski bliskom svojevrsnom neoromantizmu. Divjakovićeva muzika je prirodno i logično gradila i oslikavala razvojni dramaturški luk opere, od prve scene dolaska dukljanskih ratnika u Prespu u marševskom ritmu, dueta i terceta glavnih protagonista, preko masovnih horskih scena i baletsko−igračkih intermeca, do završne scene pokajanja i ludila kralja Vladimira, koja je zaključila delo.
Izuzetno uspelu glumačku i pevačku kreaciju uloge dukljanskog kralja Vladimira na premijeri ostvario je Stevan Karanac, po?ednako uverljivo tumačenje uloge Kosare pružila je Darija Olajoš Čizmić, dok je na prvoj reprizi u ulozi Vladimira vrlo uspešno nastupio Marko Živković. Tumačenje role Vladislava, Samuilovog verolomnog sestrića na premijeri povereno je Branislavu Stankovu, dok je u alternaciji istu ulogu pevao Stefan Pavlović. U ulozi bugarskog kralja Samuila nastupili su na premijeri Vasa Stajkić i u alternaciji Strahinja Đokić, ulogu Vladimirovog prijatelja Radovana na obe predstave tumačio je Nikola Basta, dok su u ulozi Mare nastupile Maja Andrić na premijeri i naredne većeri Svjetlana Đokić.
Premijernim izvođenjem je sugestivno dirigovao gost iz Bugarske Dian Čobanov, dok je naredne večeri po?ednako uspešan za dirigentskim pultom bio Mikica Jevtić. Scenografsko rešenje osmislio je reditelj Aleksandar Nikolić, koreograf uspelih baletskih tačaka je Aleksandar Ilić, kostimografkinja je Senka Ranosavljević, hor je pripremila Vesna Kesić Krsmanović, lutke je kreirala Sandra Nikač, a dizajner svetla je Marko Radanović.
Uspešna premijera opere „Vladimir i Kosara“ ostvarena u koprodukciji Srpskog narodnog pozorišta i Fondacije „Novi Sad – evropska prestonica kulture“ bila je novi veliki teatarski trijumf novosadske operske kuće, koji ponovo dokazuje da domaće opersko stvaralaštavo treba da ima značajnije mesto na repertoaru i da ono itekako ima šta da ponudi i da pruži našoj publici.
Borislav Hložan