POGLED NA VELIKO PLATNO „Čuvari formule – Lančana reakcija” Radioaktivni rolerkoster

Pokrenuta lančana reakcija u reaktoru pokrenuće lančanu reakciju koja će se uveliko odraziti ne samo na sudbinu desetina ljudi iz Jugoslavije i Francuske, već i doprineti revolucionarnom poduhvatu u medicini. Iz državno bezbednosnih, političkih i svih ostalih razloga, koji uz njih idu, informacije o slučaju su na domaćem terenu, iako isprva obznanjene, kasnije držane dalje od javnosti...

Inspirisan istinitim događajima, film „Čuvari formule – Lančana reakcija” spada u red onih ostvarenja koja se bave zatomljenim događajima iz istorije naših prostora, i za razliku od većine skorašnjih i aktuelnih, otvoreno ili prikriveno revizionistički ustrojenih, nema druge ambicije sem da na dramski uverljiv način „rekonstruiše” – oživi moguća sećanja na realne događaje. Inspirativan, i te kako intrigantan stvarnosni, pa zatim i dobro uobličen i nadahnut scenaristički predložak, gotovo očekivano, vodili su do minuciozne rediteljske egzekucije. Kao reditelj, Dragan Bjelogrlić, nesporno ustoličen kao tvorac pitkih ali ozbiljnim sadržajem bogatih televizijskih i filmskih radova, od serije „Senke nad Balkanom”, preko filmova „Montevideo”, „Montevideo, vidimo se!”, do biopika „Toma”, nesumnjivo poseduje formulu, ali i osećaj za to kako načiniti film koji ima sve odlike punokrvnog, dublje smislenog, s pravim razlogom postojanja, bioskopskog hita. Ogleda se to i u ovom najnovijem slučaju, i u, nimalo nevažno, zaokruženoj produkciji, maksimalno primerenoj temi filma i doslednom isterivanju neophodnih standarda, pa čak i bogatstvu u rekreaciji scenografije, rekvizita i kostima epohe.

režija: Dragan Bjelogrlić; scenario: Vuk Ršumović, koscenaristi Ognjen Sviličić i Goran Milašinović; glumci: Radivoje Bukvić, Aleksis Manenti, Ognjen Mićović, Jovan Jovanović, Alisa Radaković, Ane Sara i drugi; direktor fotografije: Ivan Kostić; montaža: Milena Predić; scenografija: Jovana Sopić, Jovana Cvetković; muzika: Aleksandar Ranđelović; produkcija: Kobra film, Junajted medija

U skladu sa svim navedenim, sveža, izvrsna i ekranski nepotrošena domaća glumačka ekipa, plus odlični francuski glumci kroz dobro postavljenu i odmerenu a sugestivnu kolektivnu i pojedinačnu igru, od trenutka mladalačkog poleta na neformalnoj proslavi u naučnom institutu, kao pokazatelju srećne perspektive i svetle socijalističke budućnosti u nastajanju, do izneveravanja skoro svih životnih i naučničkih snova u susretu sa neizbežnim posledicama pogubnog zračenja, i zatim krajnje neizvesnog toka lečenja, sebe, zajedno sa gledaocima, postavlja i zadržava u vožnji svojevrsnim visokonaponskim emocionalnim rolerkosterom.

„Čuvari formule”, u osnovi kamerna drama, s lakoćom usisava gledaoca u atmosferu straha i nade (dominantan je prostor bolnice i, u retrospekciji, nešto manje prostor u kojem je smešten eksperimentalni nuklearni reaktor), i referiše na onespokojavajući, potmuli, veliki spoljni svet hladnoratovske atomske pretnje.

Istorijsko-politički kontekst ipak nije u fokusu ove i sa te strane provokativne, filmske priče. Epizodno pojavljivanje Leke Rankovića (Dragan Bjelogrlić) kao koordinatora i nadzirača nuklearnih istraživanja, koja bi mogla ili trebalo da dovedu do jugoslovenske atomske bombe, i s druge strane čuvenog fizičara i hemičara Pavla Savića (Miki Manojlović), osnivača nuklearnog instituta u Vinči, predstavlja ih pre kao sredstvo za utemeljeniju eksplikaciju događaja i njegove pozadine, nego kao u epskim razmerama relevantne protagoniste kakvi su zaista bili u to vreme i u slučaju Vinče.

Najpre ljudska drama postradalih i solidarnost nepoznatih ljudi u tuđini, koji odlučuju da im pomognu uprkos najvećim rizicima, te moralne dileme sa kojima se, svaki iz svoje perspektive, suočavaju francuski doktor Žorž Mate (Aleksis Manenti), prvenstveno odan svom pozivu, i profesor Dragoslav Popović (Radivoje Bukvić), vođa ozračenog jugoslovenskog tima, na prvom mestu posvećen sopstvenoj ambiciji, čine okosnicu filma koji govori i o pobedi istinske ljudskosti nad principima, bilo da se temelje na dobru ili zlu, jednoj ili drugoj ideologiji, željenoj opštoj dobrobiti ili propasti nekakvog neprijatelja.

Do samog epiloga to sve postupno i na rafiniran način postaje jasno u svoj svojoj potresnosti, pa otuda mudre reči koje se tu čuju, iako na mestu, mogu delovati kao višak. Suvišni edukativni dodatak posle svih prethodnih slika, pokrenutih emocija i misli ipak ne kvari utisak o „Čuvarima formule” kao velikoj i važnoj utakmici odigranoj na terenu za mali fudbal. Paradoksalno očekivano, njeni pobednici, u stvarnom životu gotovo potisnuti u zaborav, ostali su bez nagrada i priznanja. Dobili su prijateljstva koja su negovali do kraja života.

Vladimir Crnjanski