NIKAD ISPRIČANA ISTINITA PRIČA IZ VREMENA HLADNOG RATA Večeras premijera filma „ČUVARI FORMULE” o akcidentu u Vinči
Te 1958. godine u Vinči se oglasio alarm za detekciju povišenog radioaktivnog zračenja. Grupa mladih naučnika je osetila miris ozona…
Nuklearni akcident koji je potresao Srbiju 1958. tema je novog filma „Čuvari formule” Dragan Bjelogrlića koji ćemo premijerno gledati večeras, 25. oktobra, u 20 časova u bioskopu Arena Cineplex.
Film je rađen prema romanu „Slučaj Vinča”, lekara i književnika prof. dr Gorana Milašinovića koji se može pazariti i na trenutno aktuelnom sajmu knjiga u Beogradu. Inače, o tim događajima je 1976. već snimljen televizijski film, u jugoslovensko-francuskoj koprodukciji, naziva „Ozračeni”.
Šta gledamo u filmu „Čuvari formule”...
U jeku hladnoratovske krize, grupa naučnika u Institutu Vinča sprovodi tajni projekat koji predvodi profesor Dragoslav Popović. Sticajem nepredviđenih okolnosti, oni bivaju izloženi smrtonosnoj dozi zračenja, zbog čega ih jugoslovenska tajna policija odvodi na lečenje u Kliniku Kiri u Parizu.
Francuski doktorski tim na čelu sa profesorom Žoržom Mateom zaključuje da je njihovo stanje kritično i da su im dani odbrojani. On predlaže da se po prvi put u istoriji izvede delikatna i neizvesna intervencija. Da li je u pitanju eksperiment nad živim ljudima ili on zaista želi da im pomogne – postaje mučno pitanje za jugoslovenske naučnike.
Šta se stvarno desilo...
Nuklearna nesreća u Vinči se dogodila 15. oktobra 1958. godine u Institutu za nuklearne nauke u Vinči kada je došlo do isticanja radioaktivnog materijala iz nekoliko meseci ranije postavljenog nuklearnog reaktora, prvog u tadašnjoj Jugoslaviji. Tom prilikom je ozračeno šestoro mladih istraživača – Radojko Maksić, Roksanda Dangubić, Draško Grujić, Stjepko Hajduković, Živorad Bogojević i Života Vranić. Znajući da se oni adekvatno ne mogu lečiti u tadašnjim beogradskim bolnicama, akademik Pavle Savić je uspeo ugovoriti da se ozračeni istraživači već sledeći dan prebace u Pariz na lečenje u Institut Kiri gde se nad njima počela provoditi eksperimentalna terapija. Petoro pacijenata, svi osim Bogojevića, su mesec dana kasnije bili podvrgnuti tada pionirskoj operaciji transplantacije koštane srži. Od njih pet su svi preživeli osim Vranića koji je preminuo.
Nesreća je postala predmet istrage tokom koje je Savić istraživače optužio za nemar, odnosno neadekvatnu zaštitu eksperimentalnog reaktora. Nesreća u Vinči je relativno šturo praćena u medijima tadašnje Jugoslavije, a sam istraživački program, koji se ponekad tumači kao pokušaj Jugoslavije da razvije sopstveno nuklearno naoružanje, ubrzo nakon toga je obustavljen.
S. M.
