Autentičnost slika u Srbiji se utvrđuje uglavnom odokativno

Na primer, stručnjaci Centralnog instituta za restauraciju i konzervaciju (CIK) su samo u jednoj godini (2014.) otkrili da je pet slika Petra Lubarde, koje su im donete iz privatnih kolekcija na restauraciju - falsifikat.

Upućeni napominju da su dela ovog slikara ali i Save Šumanovića, Dade Đurića, Lazara Vozarevića..., uglavnom "meta" falsifikatora, a najčešći kupci su ljudi iz farmaceutske industrije, pravnici, lekari...

"U proteklih deset godina SBPOK je je oduzeo više desetina umetničkih slika za koje je dokazano da se radi o falsifikatima. Falsifikovane slike se najčešće nude u Beogradu i Novom Sadu i dosadašnje istrage su vođene u ovim gradovima", kažu za Tanjug u MUP.

U Ministarstvu napominju da se radi utvrđivanja autentičnosti umetničkih slika, SBPOK obraća Narodnom muzeju i Muzeju savremene umetnosti, gde istoričari umetnosti, objašnjavaju, najcešće vizuelnim pregledom utvrđuju da li se radi o falsifikatu, o čemu, zatim, izdaju stručno mišljenje.

Falsifikatori, navode u MUO, izrađuju slike poznatih slikara poput Stojana Aralice, Milana Konjovića, Nikole Graovca, Petra Lubarde, Miće Popovića, Petra Dobrovića, Marka Čelebonovića, Save Šumanovica, Nadežde Petrović, Paje Jovanovića, Jovana Bjelica i drugih.

Ono što stručnjaci smatraju za jedan od najvećih problema zbog kojih kupac u svoju zbirku za "debele pare" unese falisifikat originala, je to, što u Srbiji ne postoji institucija koja se bavi utvrđivanjem autentičnosti slika naučnim metodama kako je to slučaj u svetu.

Provere autentičnosti umetničkog dela utvrđuju se uglavnom na osnovu procene istoričara umetnosti, dok je, kažu stručnjaci, u svetu praksa da se prvo rade fizičke, hemijske, tehnološke analize, a na osnovu njih, zatim, i istoričar umetnosti izdaje krajnje mišljenje da li je neko umetničko delo original ili ne.

Te vrste analiza, ojanjavaju eksperti, rade se i kod nas u nekoliko institucija, poput Instituta "Vinča", Tehnološkog fakulteta u Novom Sadu ili u Institutu za fiziku u Zemunu, ali, na lični zahtev.

U MUP-u kažu da je, u prethodnih deset godina uz pomoć nadležnih muzejskih ustanova, ekspert MUP-a više puta obavljao fizičko-hemijsku analizu boja i veštačenje platna slike, gde je, kažu, nesumnjivo dokazano da boje koje su korišćene za slikanje nisu postojale u vreme kada je navedeni autor živeo.

Vanja Jovanović, saradnik CIK-a, kaže za Tanjug da je neophodno da država oformi posebnu instituciju koja bi se bavila naučnom analizom i proverom originalnosti umetničkih dela, pre svega, slika.

"Svi veliki umetnici u svetu imaju sistemski katalog kojeg pravi ustanova i to je lična karta jedne slike", objašnjava Jovanović.

Jovanović, koja ima višegodišnje iskustvo u restauraciji i konzervaciji slika Petra Lubarde, utvrdila je da nijedna slika ovog autora koja je doneta u CIK na procenu iz privatnih kolekcija, nije original.

"Potrebno je da postoji centar u Srbiji koji bi primenjivao savremene analize slika, bilo u dijagnostičke svrhe, atribucije ili autentifikacije slika", napominje Jovanović.

U dosadašnjem radu, navode u MUP-u, prilikom utvrđivanja autentičnosti slika, sarađivali su samo sa muzejskim ustanovama.

Ističu da je cena falsifikovanih slika uvek približna realnoj ceni autentičnih slika, odnosno, malo povoljnija, kako bi se lakše i brže pronašao kupac.

Podsećaju da je pre nekoliko godina falsifikovana slika Save Šumanovića prodata za iznos veći od 200. 000 evra.

Mali broj umetnika-slikara je, kažu u MUP, na ceni izvan Srbije, tako da falsifikatori svoja "dela" uglavnom prodaju na domaćem tržištu.

"Češća je varijanta da se falsifikovana dela istaknutih slikara koji su živeli i stvarali u inostranstvu unose u Srbiju kao slučajno pronadena dela. Često se falsifikovana dela naših slikara pojavljuju na stranim aukcijama, čime falsifikatori prave legendu za dalje organizovanje prevare i pronalaženje kupaca", objašnjavaju u Ministarstvu unutrašnjih poslova.

Napominju da je ređa pojava falsifikovanja umetničkih slika koje već postoje, izrada replika, dok je česća pojava da falsifikatori slikaju nove radove koje slikari nisu naslikali.

"Poznato je da su mnogi ''kolekcionari'' i ''ljubitelji umetnosti'' finansirali štampanje monografija naših poznatih slikara, da bi u tim monografijama objavili nove umetničke slike-falsifikate", kažu u MUP.

Objašnjavaju da postoje različiti načini falsifikovanja slika.

"U nekim slučajevima se slika na novom platnu, a češći je slučaj da se stare umetničke slike prepravljaju, preslikavaju i potpisuju imenima poznatih autora", napominju i objašnjavaju da se vrlo često "fingira" starost platna ili fizička oštećenja, te se takve slike restauriraju i na novo platno se lepi oštećeno.

Na tržištu Srbije, uglavnom se prodaju domaći autori, slikari čija dela su nastajala početkom 20. veka pa do savremenih stvaralaca, kaže za Tanjug Tijana Popović iz aukcijske kuće MadlArt.

"Kada delo dođe kod nas, konsultujemo stručnjake, istoričare umetnosti, muzealce, galeriste, kolekcionare, sa kojima dođemo do tržišne vrednosti dela", kaže Popović i dodaje da je obično tržišna cena dela i početna cena na aukciji.

Kaže da se u ponudu u ovoj aukcijskoj kući često nalaze istaknuti slikari poput Petra Lubarde, Milana Konjovića, Dade Đurića, Ljube Popovića, Vlade Veličkovića i drugih "kapitalaca" ali i ostvarenja manje tržišne vrednosti.

Govoreći o načinu na kako utvrđuju autentičnost nekog dela, kaže da uvek konsultuju istaknute istoričare umetnosti, koji objašnjava, mogu "golim oko" da odmah utvrde da li je reč o originalu.

Isto tako, napominje, služe se i "u ve" lampama kako bi se odredio period iz kojeg je slika i potpis autora te da li je na slici nešto dorađivano.

"Trebalo bi kod nas da se oformi institucija koja bi mogla da uradi i hemijske analize boje kako bi zajedno i stručnjaci, istoričari umetnosti, došli do zajedničkog zaključka da li je delo originalno ili nije", kaže Popović.

Jedan od razloga zašto se u Srbiji ne rade uvek analize slika naučnim metodama je, kaže, i taj što su analize veoma skupe i često prevazilaze vrednost umetničkih dela.

Zato, privatne galerije, muzeji pa i kolekcionari i kupci, uglavnom ne traže ovu vrstu analiza, osim, kada je reč o delima slavnih autora.