Poseban staž ne može ispuniti uslov za penziju

U Zakonu se pominju  penzijski, staž osiguranja i poseban, dok se obično najčešće koristi termin „radni staž”. Miroslav Mirić iz Republičkog fonda PIO objašnjava da se, za razliku od staža osiguranja, koji se utvrđuje na osnovu prijava registrovanih u matičnoj evidenciji, poseban isključivo utvrđuje po zahtevu osiguranika, i to rešenjem. Mirić ističe i da nepoznavanje zakonskih termina za različite kategorije staža često otežava i dobijanje pravne pomoći od ovlašećenih u Fondu PIO.

„Uz to, znatan broj osiguranika, naročito iz kategorije zaposlenih i samostalnih delatnosti, odlazi u prevremenu starosnu penziju, za čije je utvrđivanje neophodno utvrditi staž osiguranja neretko i do poslednjeg dana, pa nerazumevanje može dovesti i do ozbiljne greške koju nije lako ispraviti – preranog prekida radnog odnosa ili prestanka obavljanja samostalne delatnosti“, objašnjava Mirić.

Upravo zato, naglašava, najbitnije je da se prava iz PIO stiču na osnovu penzijskog staža, koji obuhvata staž osiguranja i poseban. Zakonskim propisima koji uređuju uslove za odlazak u penziju sticanje prava ustanovljeno je isključivo određenim trajanjem staža osiguranja.

„Taj staž podrazumeva vreme provedeno na radu, uključujući i periode primanja novčane naknade, kao što je bolovanje, one u obavljanju samostalne delatnosti pa i one privremene obustave obavljanja delatnosti ako je plaćen doprinos, period obavljanja privremenih i povremenih poslova ili one za koje je ustanovljena ugovorena naknada, period koje je osiguranik sam uplaćivao doprinose, kao i periode bavljenja poljoprivredom za koje su plaćeni doprinosi. Za razliku od staža osiguranja, poseban za svoj osnov nema rad ili samostalnu delatnost, već se utvrđuje licima koja su pojedine periode provela u oružanim akcijama, odnosno zarobljeništvu, na lečenju ili rehabilitaciji zbog tih akcija, kao i ženama s troje dece. Poseban staž se, dakle, ne uzima u obzir pri oceni uslova za sticanje prava na penziju, već samo uračunava u ukupan penzijski staž pri određivanju visine čeka. To je najznačajnija razlika, i o njoj se mora roditi računa kad se odlučuje o prestanku radnog odnosa“, ističe Mirić.

Mirić objašnjava da majke koje su rodile troje dece uz zahtev za utvrđivanje posebnog staža treba da prilože izvode iz matične knjige rođenih, a poseban staž im se utvrđuje u trajanju od dve godine i ne vezuje se za određeni period. Zakon o PIO iz januara 2015. sadrži i odredbu kojom se utvrđuje posebni staž od šest meseci ženama koje su rodile jedno, odnosno godinu dana za one s dvoje dece, ali je primena odredbe odložena sve do početka 2032.

Poseban staž isključivo se utvrđuje po zahtevu osiguranika, i to rešenjem. Dakle, ako osiguranik smatra da ispunjava uslove za poseban staž, potrebno je da Fondu PIO podnese zahtev i priloži odgovarajuće potvrde. Dokazi se podnose ako je poseban staž proveden u oružanim akcijama, onda mora da postoji potvrda koju izdaje nadležni državni organ koji je to lice angažovao, Ministarstvo odbrane ili Ministarstvo unutrašnjih poslova. Pri utvrđivanju posebnog staža, njegovo trajanje odgovara dvostrukom kalendarskom trajanju oružanih akcija.      

Kad se penzija obračunava, objasnio je Mirić, poseban staž se sabira sa stažom osiguranja i čini ukupan penzijski staž. Pri tom, poseban je potpuno izjednačen sa stažom osiguranja i jednako utiče na krajnji iznos.

Ljubinka Malešević