Burna istorija aerodroma „Ečka“ nadomak Zrenjanina
Poslednjih nekoliko godina u domaćoj javnosti se sve češće polemiše o sudbini aerodroma „Ečka“ (pored privrednih, i s političkim konotacijama) koji, zahvaljujući svim svojim potencijalima, istina, uz velike investicije, može prerasti u višu kategoriju i znatno doprineti daljem ekonomskom boljitku Zrenjanina, u čijoj je neposrednoj blizini.
Bio je to povod za razgovor s uglednom zrenjaninskom istoričarkom Nadom Boroš, inače bivšom direktorkom Gradskog arhiva, o manje poznatim detaljima nastanka tog aerodroma.
– Projektovali su ga i izgradili 1942. vrsni inženjerci Luftvafea, kao najveći vojni aerodrom na Balkanu, s kojeg su, maltene do kraja rata, sprovođene brojne velike vazdušne operacije – objašnjava Nada Boroš. – Smatra se da je s njega poleteo i izvestan broj nemačkih aviona i jedrilica s padobranskim jedinicama, za tajnu operaciju, šifrovano nazvanu „Konjićev skok“. Poznata u našoj istoriografiji kao Desant na Drvar, izvedena je 25. maja 1944. s ciljem da se zarobi vrhovni komandant Josip Broz Tito i uništi rukovodstvo partizanskog pokreta u Jugoslaviji, a naručio ju je lično Hitler nekoliko meseci ranije.
Germanski temeljno, Abver, kontraobaveštajna služba Vermahta, počeo je planiranje gradnje tog aerodroma još 1938, godinu pre nego što je počeo Drugi svetski rat. Lokaciju je tada brižljivo odabrao major Šenebek, vojni ataše Trećeg rajha, čim je preuzeo dužnost u ambasadi u Beogradu. Razloga za baš taj deo banatske ravnice bilo je više.
– U prvom redu, to je bio povoljan geostrateški položaj za brze akcije nemačke avijacije na sve željene ciljeve u regionu, a zatim kvalitetan sastav tla, odgovarajući metereološki uslovi, posebno pogodni vetrovi, kao i nacionalni sastav stanovništva u okruženju budućeg aerodoma. Naime, u to vreme veliki broj nemačkog stanovništva živeo je, kako u samom Velikom Bečkereku, tako i u okolnim selima po ataru – današnjem Lukićevu, Kleku, Banatskom Despotovcu – koje je još odranije, preko organizacije „Kulturbund“, bilo upoznato sa svim pripremama i izgradnjom aerodoma, te ga svojski podržavalo – otkriva naša sagovornica.
Radi izgradnje, okupatorske trupe su oduzele 1.158 hektara zemlje, uglavnom od privatnih posednika, ali koji su za oduzete parcele u potpunosti bili obeštećeni. Nije se štedelo ni na čemu, pa su piste duge 1.800 metara i široke 50 metara stvorene od najkvalitetnijeg betona. Ispod njih izgrađeni su drenažni kanali, koji se spuštaju ka Begeju, oko kilometar udaljenom. Drenaža je urađena veoma kvalitetno, tako da i posle najvećeg pljuska, piste nakon jedva petnaestak minuta ostaju gotovo sasvim suve. Ispod površine su smešteni veliki rezervoari i druge podzemne prostorije, potrebne za logistiku tako velikog kompleksa.
– Nakon završetka Drugog svetskog rata aerodrom je preuzela jugoslovenska vojska. Svi nadzemni objekti su porušeni, a oprema koja se mogla koristiti preneta na drugu lokaciju, po nekim nezvaničnim verzijama, na asnije formirani mostarski aerodrom. Piste su prekrivene zemljom i zajedno s okolnim parcelama korišćene za ratarenje – ističe Nada Boroš.
Na takvu odluku vojnog vrhta, smatra ona, svakako je uticala blizina granice sa susednom Rumunijom, koja je od aerodroma udaljena svega pedesetak kilometara, a kao članica Varšavskog pakta, naročito posle Rezolucije Informbiroa iz 1948, predstavljala potencijalnu opasnost od invazije Staljinove soldateske na tadašnju FNRJ.
– Zato je aerodrom bio decenijama potpuno zapušten i prepušten propadanju. Međutim, zahvaljujući zrenjaninskim pilotima koji su 1991, zbog prelaska dalekovoda preko aerodroma „Bagljaš“, bili prinuđeni da ga napuste, počela je obnova, zapravo izgradnja praktično nove „Ečke“. Danas je to sportski aerodrom sa školama za obuku, privatnim avionima i jedrilicama koje uzleću s novih travnatih staza ili starih, delimično osposobljenih betonskih pista – zaključujue priču istoričarka Nada Boroš.
Željko Balaban
