Popinci i Sibač: Kuća u kojoj je noćio Karađorđe, česma pravi akademike

Kada pređete nadvožnjak i zaputite se ka Popincima, jedinom selu opštine Pećinci „sa one strane auto-puta” posle par stotina metara sa desne strane ugledaćete fabrički pogon.

Vlasnik fabrike Dragomir Stamenković, dočekuje nas srdačno, kao da smo stari znanci. Tu pored pogona u kojem se proizvode i optička sočiva, napravio je malu vinariju koja mu služi da ugosti prijatelje i poslovne partnere. „Maybe Baby„ se u početku proizvodio u jednom iznajmljenom stanu pored Atelja 212 da bi se danas preselio u srce Srema. Dragomir nam priča kako je Mićko Ljubičić autor slogana kojeg pamtimo već gotovo tri decenije. Sin, ćerka i zet mu rade u pogonu ali na čelu firme je profesionalni menadžer.

Popinci su jedno od retkih sela u Vojvodini sa apsolutnom srpskom većinom stanovništva koja su zadržala sve nazive ulica iz vremena SFRJ:

Ulica JNA (vodi od centra sela prema Pećincima), Lenjinova (vodi od centra sela prema Vojki — zemljani put), Fruškogorska (vodi od centra sela prema Donjim Petrovcima — makadam), Maršala Tita (vodi od centra sela prema Prhovu — zemljani put) i Stevana Kovačevića (vodi od Fruškogorske ulice prema Golubincima).

Sa Petrom Jovanovićem, hroničarem Popinaca odlazim do Doma kulture čija me sala podseća na one koje smo videli u napuštenim Staljinovim hotelima u Gruziji. Tu gde su se nekada održavala igranke, puštali filmovi i igrale predstave - danas leži nekoliko tegova koji su uspomena na vreme kada su lokalni momci ovde pumpali svoje mišiće. U međuvremenu su i oni otišli, ostali su improvizovani tegovi, velika zidna slika i „daske koje život znače” i pamte slavne dane...

Tu ispred Doma kulture na autobuskom stajalištu uz pivo i oslonjen na metlu odmara ulični čistač. Iznad njega je oglas u kojem neko oglašava otkup puževa. Priča mi kako je čuo da se pre kuvanja puževi nekoliko dana izgladnjuju da bi se očistili od hrane jer u suprotnom mogu da budu otrovni.

U Popincima su tokom istorije građene tri pravoslavne crkve. Prva datira iz 1724, građena je od pletera, pokrivena šindrom, imala je jedno zvono i trpezu od kamena. Crkva je bila posvećena Svetom ocu Nikolaju Mirlikijskom. Osvećena je 1731. od strane episkopa Nikanora Krušedolskog.

Druga crkva je sagrađena od drveta 1751, imala je ograđenu portu i takođe je bila posvećena Svetom ocu Nikolaju Mirlikijskom.

Treća je građena ciglom u periodu između 1773 – 1777, posvećena je Saboru Sv. arhangela Gavrila. Crkvu je osvetio episkop Josif Jovanović Šakabenda. Ikonostas je 1872. oslikao Nikola Petrović. Crkva se i danas nalazi u centru sela kao kulturno-istorijski spomenik, koji je pod zaštitom države. Za vreme Drugog svetskog rata Nemci su srušili crkveni toranj i znatno oštetili zapadni deo Crkve. Posle rata izgrađen je novi toranj, niži od starog za 18 metara. Paroh u Popincima je jerej Milan Glavašević koji nas je dočekao u hramu i ljubazno ispričao njegov istorijat.

Sedamo sa sveštenikom Milanom i hroničarem Petrom u kafić odmah do crkve. Petar nam priča kako selo ima natprosečno mnogo fakultetski obrazovanih građana, profesora, doktora nauka. Pitam kako to objašnjava, kaže kroz smeh - to je sve od naše vode i pokazuje mi česmu koja je šezdesetih otvorena u centru sela pored crkve. Voda je toliko na ceni da su iz Stare Pazove dolazili, točili je u balone i prodavali na pijaci u Zemunu pa su morali da stave tablu sa upozorenjem o količini vode koja se može odneti sa česme...

Naš vodič kroz Popince Petar Jovanović autor je i knjige „Popinačka škola 1769-2021”. Reč je o vrednom dokumentu kakav bi trebalo da postoji u svakom našem mestu - samo što nema svuda ovakvih entuzijasta i hroničara kakav je Petar. Zanimljivo je posmatrati fotografije đaka - u generaciji rođenih 1930. bilo ih je 55. Danas prvi razred ovdašnje škole pohađa samo sedmoro đaka, isto toliko ih ima u drugom a u trećem ih je petoro. Popinačka škola zaslužna je pored čuvene vode za to što selo ima 136 akademski obrazovanih građana, puno magistara i doktora nauka i jednog akademika - profesora doktora Zorana Kovačevića, biohemičara, člana SANU od 1992.

Čuvena učiteljica Beba

Učiteljica Beba ime je koje ćete čuti od svih meštana Popinaca u kojima je obeležila drugu polovinu 20. veka. Bogumila Hranisavljević Beba (1917-1999) rođena je u Dobrincima gde je i počela da se bavi učiteljskim pozivom. Nakon udaje seli se u Popince gde nastavlja da radi kao učiteljica. Nakon oslobođenja sela 23. oktobra 1944. samoinicijativno je okupila decu i već posle nedelju dana nastavila sa radom škole.

Osnovala je i biblioteku u selu, vodila je čitaonicu koja je uvek bila puna omladine. Učiteljica Beba je bila ponosna na to što je u njenoj čitaonici uvek bilo više mladih nego u kafani preko puta. Teško je to i zamisliti u današnje vreme kada ono malo omladine što je ostalo na selu sedi u kafićima i kladionicama.

Učiteljica Beba je živela u kući sa visokim oyacima preko puta crkve, penzionisana je 1973. i nastavila je da živi u Popincima. Umrla je 1. avgusta 1999.

Nešto niže niz istu Fruškogorsku ulicu, na broju 21 nalazi se kuća podignuta u 18. veku koja ima veliki istorijski značaj jer se vezuje za Karađorđa i njegov boravak u Sremu 1787. Posle bekstva iz dobrovoljačkog odreda u Somboru, u koji je stupio po izbijanju Austro-turskog rata Crni Đorđe je posetio porodicu u Krušedolu, a zatim nastavio dalje prema Savi da bi što pre stigao u Srbiju. Tako se našao u Popincima, u kući Mesarovića koji mu je pomogao da se preko Šimanovaca i Deča prebaci u Progar, i nastavi dalje preko Save. Danas se na kući nalazi spomen-ploča sa natpisom: „U ovoj kući boravio je 1787. god. / Karađorđe / vođa prvog srpskog ustanka“.

U dvorištu smo zatekli deda Radovana, deca su, veli, otišla u grad a on i dalje čuva kuću u kojoj je nekada boravio vođa Prvog srpskog ustanka.

Verovatno najstarija kuća u Popincima i jedna od najstarijih u Sremu, građena krajem 18. veka - odoleva vremenu, metereološkim i istorijskim olujama... Baka Jelena Petrović ponekad živi u kući, zatekli smo je u dvorištu, sa ponosom pominje da je mladi glumac Stevan Piale njen unuk.

Zastajemo kod „Dekinog salaša” pored standardnih motiva koje imaju svi ugostiteljski „salaši” otvarani širom Vojvodine nakon Salaša 137 - ima i aparat za tombolu. Na aparatu piše da je zabranjeno njegovo kopiranje a o vremenu kada je nastao najbolje govori činjenica da se grad u kojem je radio Jovan Karakašević zadužen za „patent i izradu tombole” - tada još zvao Svetozarevo (od 1992. - ponovo Jagodina).

Uskim zemljanim putem stižemo do popinačkog groblja čija hronika beleži najstarije humke u kojima su još u 18. veku sahranjeni ovdašnji sveštenici. Puno grobova svedoči o brojnim žrtvama Drugog svetskog rata, bilo da su streljani u Popincima ili poginuli kao partizani u Bosni („Kad su Sremci krenuli sa te Fruške gore pa odoše za Bosnu, tamo da se bore!”). Za Zorana Gajića kažu da je bio najveći seoski veseljak i šeret pa mu je i natpis u duhu radosnog života koji je proveo u Popincima: „Ko god prođe pored moga groba, nek se seti najlepšega doba!”

Sa druge strane Pećinaca nalazi se Sibač. Selo se u istorijskim izvorima prvi put pominje 1397. godine. Posle toga, dugo nema pomena, a sledeća godina pominjanja je 1713. U početku pripada rumskom vlastelinstvu grofa Pejačevića, a kasnije 1733. mitrovačkom vlastelinstvu. Po popisu iz 1736. godine selo je navedeno kao čisto srpsko.

Sibač je u početku bio malo selo, da bi 1910. godine imao najviše u svojoj istoriji - 785 stanovnika. U posleratnom periodu, broj stanovnika konstantno opada. Sibačani su masovno učestvovali u Drugom svetskom ratu. Kao žrtve fašizma, život je dalo 112 meštana, a neke porodice su bukvalno desetkovane.

Prema popisu iz 2011. u selu je živelo samo 468 stanovnika. U Osnovnoj školi Slobodan Bajić Paja, ove godine završni 4. razred (posle kojeg nastavljaju školovanje u Pećincima) završila su samo dva učenika. Roda u gnezdu na banderi u Ulici Maršala Tita očigledno nije donela sreću.

Dveri Crkve Prenosa moštiju Svetog oca Nikolaja u Sibaču otvara nam paroh Milan Glavašević kojeg smo par sati ranije upoznali u Popincima. Jerej Milan obavlja bogosluženje u crkvama u ta dva sela, tu sahranje, venčava i krsti. Dok ga čekamo, u dvorištu se igramo sa velikim labradorom koji je tu u dvorištu.

Srpska pravoslavna Crkva u Sibaču pominje se u vreme Osmanske imperije u 16. veku, kada je u selu popisano 23 doma. Za vreme 18. veka podizana je tri puta: 1733. postavljena je od pletera i trske, 1753. sagrađena je od drveta i pokrivena hrastovim daskama, 9. maja 1753. osvetio je episkop Partenije Pavlović. U periodu između 1780 – 1782. podignuta je od kamena i cigle. Izuzetno vredan i lep ikonostas je dopremljen iz Crkve Sv. apostola Petra i Pavla u Sremskim Karlovcima. Ikone je slikao Georgije Stojanović, Stefan Gavrilović i Jov Vasilijevič. Smatra se da je ikonostas nastao u periodu 1737 – 1740. a kupljen i prenet u Sibač tridesetih godina 19. veka. Zbog svoje vrednosti tri prestone ikone su ukradene 1971, od toga su dve pronađene i vraćene 2006.

Interesantno je da u malenom Sibaču još od 1925. postoji i Fudbalski klub „Sloven” koji se takmiči u Sremskoj ligi.

Robert Čoban