Godišnjica oslobođenja Petrovgrada od nacističke okupacije

Tog 2. oktobra 1944. godine jedinice Crvene armije i partizanskih narodnooslobodilačkih odreda ušle su u ovaj grad i zajedničkim snagama okončale četvorogodišnju vladavinu nemačkog okupatora i fašizma na ovim prostorima.

Pre završetka vojne operacije za oslobođenje Beograda, jedinice Drugog ukrajinskog fronta Crvene armije i banatski partizanski odredi iz sastava Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije oslobodile su Banat. Jedno od prvih gradskih naselja u Banatu koje je oslobođeno od nacističkog nemačkog okupatora bio je upravo Petrovgrad.

Jedinice Crvene armije ušle su u grad 2. oktobra 1944. i ubrzo preuzele komandu nad svim vitalnim gradskim objektima. Narednog dana održana je prva sednica Narodnooslobodilačkog odbora grada Petrovgrada. Za prvog predsednika izabran je Đorđe Marinković, otac narodnog heroja Sonje Marinković. Osim nje, još osam pripadnika narodnooslobodilačkog pokreta iz grada i okoline proglašeno je narodnim herojima: Žarko Zrenjanin - Uča, Svetozar Marković - Toza, Pap Pavle, Stevica Jovanović, Servo Mihalj, dr Boško Vrebalov, Nedeljko Barnić – Žarki i Bora Mikin - Marko.

Gradska infrastruktura ostala je tokom ratnih godina gotovo u potpunosti sačuvana. Pokušaji rušenja pojedinih industrijskih objekata od strane Nemaca, koji su se povlačili, bili su osujećeni. Nastradao je jedino veliki Anau - Vinklerov mlin, a od ostalih objekata porušena je monumentalna Jevrejska sinagoga u centru grada.

Dve godine kasnije, odnosno 2. oktobra 1946, tačno na dvogodišnjicu  oslobođenja, Petrovgrad je promenio ime u Zrenjanin.

Nakon rata došlo je do ogromnih društveno-političkih promena u zemlji koje su, naravno, imale uticaja i na razvoj Zrenjanina. Avgusta 1945. stupio je na snagu Zakon o agrarnoj reformi, juna 1950. Zakon o radničkom samoupravljanju, a 1959. je donet prvi „direktivni urbanistički plan“ razvoja grada kojim je nagovešten njegov urbanističko-privredni razvoj. Razvoj je u prvoj posleratnoj deceniji usmeravan u skladu sa direktivnim planovima, utemeljenjem socijalističke privrede u kojoj primarno mesto dobijaju poljoprivreda i industrija. Sve do osamdesetih godina beleži se snažan priliv stanovništva iz seoskih sredina u grad, što dovodi i do značajnih promena u socijalnom, obrazovnom i etničkom sastavu stanovnika Zrenjanina. Oseća se konstantan manjak stambenog prostora, te se podižu nova naselja kolektivnog stanovanja, i čitavi novi delovi grada. Zrenjanin postaje istaknuti poljoprivredni, industrijski, kulturni i sportski centar Socijalističke federativne republike Jugoslavije.

Dan oslobođenja grada u Drugom svetskom ratu biće obeležen danas, polaganjem venaca na nekoliko spomenika u gradu. Kako je najavljeno iz Kabineta gradonačelnika, predstavnici Grada Zrenjanina će položiti vence na spomenike na Bagljašu, „Rotonda“ u Plankovom parku i na spomenik Žarku Zrenjaninu u centru grada. Ovim povodom u holu Narodnog muzeja Zrenjanin je otvorena i izložba „Oslobođenje Petrovgrada u Drugom svetskom ratu, 2. oktobar 1944. godine“.

Ž. Balaban