Dr Đorđe Radić, prvi doktor poljoprivrednih nauka kod nas

Sada imaju priliku to da saznaju, i da se pobliže upoznaju sa njegovim likom i delom, zahvaljujući izložbi koja je otvorena 3. februara u Malom salonu Narodnog muzeja Zrenjanin. Autori izložbe pod nazivom „Dr Đorđe Radić (1839 – 1922), poljoprivredni prosvetitelj i naučnik - Perom i delom među svima najveći” su Dragan Drašković i Olivera Ćosović, a organizatori su Savez inženjera i tehničara Srbije, Društvo inženjera Zrenjanin i Narodni muzej Zrenjanin. Nadležna kustoskinja je Vladislava Ignjatov, a izložba će biti dostupna do 2. marta.

Narednih mesec dana publika će, zahvaljujući ovoj izložbi, moći bolje da upozna prvog poljoprivrednog prosvetitelja i naučnika, koji je rođen 1839. godine u tadašnjem Velikom Bečkereku, današnjem Zrenjaninu. Rođen je u porodici pravoslavnog sveštenika Jovana Radića, koji je službovao u Velikom Bečkereku. Osnovnu školu učio je u rodnom mestu, a gimnaziju u Oravici, Karlovcima i Vinkovcima. Poljoprivredne nauke studirao je u Kolčavici kod Praga, a na Bečkom univerzitetu je 1864. položio profesorski ispit iz prirodnih nauka i jestastvenice. Tri godine kasnije postao je prvi Srbin koji je stekao doktorat filozofije sa poljoprivrednom raspravom. Bio je, jasnije rečeno, prvi doktor poljoprivrednih nauka kod nas i počasni član Srpske kraljevske akademije. Ime Đorđa Radića postalo je poznato i potrebno Srbiji, te ga je knez Mihailo Obrenović više puta pozivao i angažovao, prvi put 1864. godine.

Osnivanjem Društva za poljsku privredu 1869. godine, dr Đorđe Radić je došao u Srbiju i tada započinje novi period njegovog života i rada. Znanje koje je stekao školovanjem, kao i praktična znanja stečena obilascima i proučavanjem poljoprivrednih dostignuća većine evropskih zemalja, a od 1862. do 1869. je obišao Austriju, Češku, Francusku, Nemačku, Italiju, Švajcarsku, Holandiju i Belgiju, stavljeno je u funkciju prosvećivanja i napretka srpskog seljaka.

O značaju i doprinosu dr Đorđa Radića u utemeljenju srpske poljoprivrede najbolje govore njegova dela. Iza njega je ostalo više od 40 objavljenih knjiga i preko 500 članaka, a bio je i član više desetina poljoprivrednih, naučnih i kulturnih društava, od kojih su tri američka.

Ovaj veliki intelektualac je pored srpskog, govorio i mađarski, nemački, rumunski, češki i francuski jezik, služio se engleskim i ruskim, a bio je poznavalac starogrčkog i latinskog. Svoj intelektualni status potvrdio je kao član Srpskog učenog društva od 1870. godine, a od 1892. je bio počasni član Kraljevsko - srpske akademije nauka. Bio je dobitnik 12 ordena od srpskih i stranih vladara, kao i brojnih priznanja za rad od Kraljevsko - mađarskog ministarstva poljoprivrede, Matice srpske, Društva za poljsku privredu Srbije i drugih. Radio je na osnivanju poljoprivrednih škola u Požarevcu, Danilovgradu i Kraljevu, obavljao poslove sekretara u Srpskom poljoprivrednom društvu i sarađivao sa svim relevantnim imenima poljoprivredne nauke u Evropi i svetu.

Među njegovim brojnim naučnim dostignućima može se pomenuti hibridizacija kukuruza, koju je započeo pre nego što je to učinjeno u Sjedinjenim Američkim Državama, dobijanje raznih sorti kukuruza i krompira, kao i novih vrsta povrća. Zaslužan je za proizvodnju prvog pamuka u Ugarskoj, uvođenje plemenitije rase stoke i izvođenje ukrštanja. Izvodio je oglede sa uzgojem svilene bube, a zahvaljujući njemu su i nabavljene, za ono vreme, nove sprave i alati - gvozdeni plugovi i vršalice sa vitlom.

Đorđe Radić je umro 1922. godine u Kraljevu.

Željko Balaban