BICIKLOM KROZ VOJVODINU: Ruma (1) Kipovi zaštitnici još uvek stražare ispred varoši (FOTO)

Ovog puta po vrelom nedeljnom popodnevu ušao sam u grad iz pravca Iriga. Istim onim putem na koji su pre 230 godina postavljene straže da se žitelji Rume ne zaraze “Iriškom kugom”. Tu se od 1797. nalazi spomenik Kipovi.

Epidemije kuge koje su tokom istorije više puta pogađale Evropu nisu zaobišle ni teritoriju Srema. Jedna od najpogubnijih je na ovom području harala 1795/1796, a kako je najviše stradao Irig i njegova okolina, često se naziva i Iriška kuga. Tada je preminulo 53% populacije ovog mesta. Bolest se prvo pojavila u Beogradu, a odatle ju je zaplašeni narod bežeći preneo u fruškogorska sela. Da bi se sprečilo dalje širenje bolesti, austrijske vlasti su zabranile napuštanje zaraženih oblasti, oko njih su bili iskopani šanci i postavljane straže (sanitarni kordon).

Nakon prestanka epidemije, u znak zahvalnosti Bogu što ih je poštedeo strašne pošasti, građani Rume su 1797. podigli spomenik. Obeležje se sastoji iz dva dela, manjeg i većeg, koji su postavljeni na obe strane puta. Veći deo je bogato dekorisan, na vrhu je postavljeno raspeće, a ispod njega figure za koje se smatra da predstavljaju svece Roka i Sebastijana, koji se u rimokatoličkoj crkvi poštuju kao zaštitnici zdravlja.

Ulazim u Rumu i krećem prema naselju Breg. Nailazim na Crkvu Sv. Nikole okruženu lepo uređenom portom. Veruje se da je Ruma imala crkvu još od najstarijih vremena, jer se 1566. godine među stanovništvom pominju i tri sveštenika. Ta crkva je bila preteča današnje Nikolajevske crkve, sa istom crkvenom, a time i seoskom slavom. Godine 1731. se pominje rumski sveštenik Stojan Orlović. Dve godine kasnije jedan izvor navodi da Ruma ima od ranije svoju crkvu. Polovinom 18. veka crkva je nosila ime Sv. Nikole, verovatno nasleđeno iz starina, a pominje kao drvena sa portom i neograđenim grobljem, „veoma huda i stara“. Današnja crkva je podignuta 1758.

U uredno održavanom dvorištu posađeno je puno cveća, a pored bunara nalazi se i instalacija kod koje se umetnik razmahao pa tu vidimo maketu crkve u vizantijskom stilu, male anđele kakve prodaju kamenoresci, jedan katolički kip Bogorodice i dva srpska grba. Stižem do naselja Breg u kojem tradicionalno žive rumski Hrvati. Danas ih u gradu prema popisu iz 2022. ima 548 a u celoj opštini 1.133. U ovom delu grada ostalo je i nekoliko ulica koje nose imena ličnosti iz hrvatske istorije i kulture: Matije Gupca, Franje Kluza, Augusta Cesarca, Augusta Šenoe...

Hrvatsko kulturno-prosvjetno društvo “Matija Gubec” iz Rume, je jedno od najstarijih ovakvih društava u Vojvodini. Osnovano je davne 1903. i do danas radi bez prekida. Društvo broji 420 članova, raspoređenih u nekoliko sekcija. Iz škole za tamburu, koja radi pri društvu, se popunjava tamburaški orkestar. Perjanica rada društva je, svakako, Veliki tamburaški orkestar, koji u punom sastavu broji 32 člana. Zahvaljujući upravo ovom orkestru, Ruma je postala festivalski grad, jer je društvo “Matija Gubec” jedno od osnivača Festivala muzičkih društava Vojvodine. Svake godine, Veliki tamburaški orkestar HKPD “Matija Gubec” održi svoj godišnji koncert u velikoj dvorani Kulturnog centra u Rumi.

Tu na Bregu nalazi se i Osnovna škola „Ivo Lola Ribar”. Škola koja postoji od 1956. u početku je bila istureno odeljenje Osnovne škole “Jovan Jovanović Zmaj” iz centra varoši da bi se posle osamostalila.

Među nekadašnjim učenicima ima dosta poznatih imena: Stjepko Gut – Darko (džez muzičar svetskog renomea, profesor na konzervatorijumu u Gracu), Đorđe Jocković (profesor na Poljoprivrednom fakultetu Univerziteta u Novom Sadu), Nikola Radovac (ambasador), Vesna Todorović (doktor mikrobilogije), Miroslav Ćivić (magistar mikrobilogije i asistent na PMF-u), Milica Šijački (asistent na Saobraćajnom fakultetu u Novom Sadu), Đorđe Đekić (magistar istorije i asistent na katedri u Nišu), Mirjana Đekić (magistar etnologije i saradnik Istorijskog arhiva u Novom Sadu), Đura Šefer (profesor srpskog jezika i pisac)… Škola se nalazi u secesijskoj zgradi prelepe ali pomalo oronule fasade.

Srpska pravoslavna crkva Vaznesenja Gospodnjeg u Rumi, prema Dimitriju Ruvarcu, podignuta je 1761. u tadašnjem Maljanskom kraju. Kao osnivač i glavni organizator ovog poduhvata javlja se sveštenik Pantelejmon Hranisavljević. Saradnici su mu bili srpski trgovci i zanatlije iz Rume koji su vodili bitku da izdejstvuju dozvolu za izgradnju drugog pravoslavnog hrama u gradu, pa je slučaj stigao i do tadašnje carice Marije Terezije. Tek pošto je carica doznala da nov hram neće biti na teretu opštinskoih vlasti, te da Srbi imaju dovoljno sredstava da opslužuju novu crkvu, odobrila je njenu izgradnju.

Nastavak reportaže o Rumi čitajte na ovom mestu za sedam dana.

Robert Čoban