BICIKLOM KROZ VOJVODINU Novi Karlovci: Ostalo je sećanje... (FOTO)
Na ulazu u Nove Karlovce iz pravca Novog Slankamena prelazim most na rečici Budovar, koja izvire na Fruškoj gori kod Čortanovca, gde se naziva „Patka“.
Protiče kroz Bešku i pored Krčedina, odakle počinje da se naziva „Budovar“. Reka zatim skreće na jug i korito je vodi paralelno sa auto-putem Beograd-Novi Sad, pored Novih Karlovaca, pre nego što se ulije u Dunav kod Starih Banovaca. Odmah pored pomenutog mosta je napuštena zgrada starog mlina.
Zbog pretrpljene velike štete u ratu sa Turcima, stanovnici Sremskih Karlovaca podneli su 1720. molbu da im se ustupe pustare Sase, Pazova i Jarkovci. Iste godine tri karlovačka trgovca zakupila su taj prostor. Za prva naseljavanja zaslužni su, uglavnom, upravo Karlovčani, pa je 1745. naselje i dobilo zvaničan naziv Novi Karlovci. Pre mnogo godina na ovom potesu raslo je puno sasa po kojima je selo dobilo i drugo ime – Sase – po kome ga i danas mnogi u Sremu znaju.
Stižem do Crkve Svetog Sretenja Gospodnjeg, koja je sazidana 1796. za vreme mitropolita Stratimirovića. Pre ove crkve postojala je crkva Svetog Klimenta sagrađena 1756. Od prethodne drvene crkve sačuvan je samo episkopski presto sa ikonom Hrista sa okvirom u rokajnom stilu. Ikonostas je nastao 1818-1832. Rezbar ikonostasa je bio Marko Vujatović, kao i rezbarije arhiepiskopskog prestola i petohlebnice, dok je ikonostas oslikao Georgije Bakalović. On je oslikao i ikonu na arhiepiskopskom prestolu.
Bogorodičin presto sa rezbarijom baroknih oblika i ikona Hrista nastali su u drugoj polovini 18. veka. Prestone ikone su izdvojene kanelovanim stubovima koji su obavijeni grančicama sa hrastovim listovima i ružama. Najčešći su motivi vinova loza sa grožđem, akantovi listovi, vaze obrnuto postavljene kod kojih sa obe strane izlaze ruže sa grančicama koje se savijaju u volute.
Nemci su toranj minirali 1943, ali su sa crkve pala samo zvona. Nova su podignuta 1956. Ispred crkve stoji tabla od crnog kamena na kojoj piše: “U ovoj crkvi jula 1944. fašistički okupator izvršio je zverski pokolj rodoljuba i boraca Narodnoslobodilačkog pokreta Sremskih Karlovaca”. Tabla je postavljena 1987.
Postojeća školska zgrada, koja se nalazi u centru sela, podignuta je 1911. godine, a 1966. godine na proslavi 200. godišnjice rada obuhvatala je 530 učenika. Za vreme Drugog svetskog rata zgrada je zapaljena, međutim posle rata je rekonstruisana, tako da je zadržala svoj prvobitni izgled. Nekada je po 100 đaka polazilo u prvi razred (3 odelenja) a danas je svega 20 prvaka.
Selo ima oko 2.800 žitelja, oduvek je bilo čisto srpsko pa i danas u njemu Srbi čine 95% stanovnika. Glavna kulturna manifestacija u Sasama je „Sremska potkovica“ koja se održava svake godine na Markov dan, 8. maja. Manifestacija je takmičarskog karaktera i podrazumeva učešće više kategorija zaprege – od jednoprega do sedmoprega. Učesnici su brojne uzgajivačnice konja i ergele iz cele Srbije.
Preko puta crkve u centru sela, tabla je koja seća na još jednu tragediju: “Hej, drugari, zastanite pored ove slike moje. Setite se svoga druga, jer sećanje ostalo je. Sudbino kleta, tek što uze đačku torbu i što poče sricat slova uzeše mi život kola i ostavih tatu, mamu i Sanju da tuguju i noću i danju. Jovica Stojanović, koji je 1997. poginuo na ovom mestu, imao je samo sedam godina”...
Robert Čoban
