Zaštićeno prirodno dobro
„DNEVNIK” U SPECIJALNOM REZERVATU PRIRODE „GORNJE PODUNAVLJE” Mesto gde čovek i priroda još žive zajedno (FOTO; VIDEO)
Činjenica da se u specijalnom rezervatu prirode „Gornje Podunavlje” nalazi najveća populacija ritskog jelena u Srbiji, ali i činjenica da je ovo područje jedno od poslednjih vlažnih staništa na tlu evropskog kontinenta, navele su reportere „Dnevnika” da se u okviru serijala o zaštićenim prirodnim dobrima u Vojvodini upute ovoga puta, ka krajnjem severozapadu.
Kao područje prve kategorije od izuzetnog značaja za našu zemlju proglašeno je 2001, i na površini od 19.605 hektara čini najveći ritski kompleks šuma, ispresecani rukavcima i kanalima, sa adama, meandrima, barama, vlažnim livadama i tršćacima u gornjem toku Dunava koji teče kroz našu zemlju. Polazna tačka za obilazak rezervata nalazi se u Eko centru „Karapandža” u naselju Bezdan.
– Veličanstvenost ovog područja ogleda se u mozaično raspoređenim različitim ekosistemima. Postoji čitava mreža kanala razapeta po rezervatu koje predstavljaju stare rukavce Dunava, dok ne izbijete u jednom momentu na sam Dunav, s obzirom na to da je položaj rezervata na levoj njegovoj obali. Možda se nekom ko je došao prvi put ne čini tako, ali kažu da je u poslednjih 100 godina uništeno oko 80 odsto područja uticajem čoveka, ali nam je ostalo još mnogo toga za čuvanje. To je obaveza i svakog pojedinca, ali mislim da nisu svi svesni koliki je značaj tih vlažnih staništa – rekla je referentkinja za zaštićeno područje i zaštitu životne sredine u ŠU „Bački Monoštor” u JP „Vojvodina šume” Biljana Latić.
Ovaj rezervat sastoji se iz Apatinskog i Monoštorskog rita, a inače je i sastavni deo dva rezervata biosfere: Bačkog Podunavlja od nacionalnog značaja, RB „Mura –Drava – Dunav” koji je međunarodnog karaktera.
– Ovaj drugi rezervat biosfere uključuje zajedničko upravljanje više zemalja, i u to su, pored nas, uključeni Austrija, Slovenija, Hrvatska i Mađarska, sa ciljem očuvanja tih vodotokova, ali i uspostavljanja benefita za lokalno stanovništvo. Naime, da bi se neko područje proglasilo za rezervat biosfere, tu mora da postoji značajna veza između čoveka i prirode. Zato je veliki fokus stavljen na razvoj ekoturizma, što koristi stanovništvo iz osam mesnih zajednica koje su na samom rubu rezervata i dva grada, Sombora i Apatina koji su u blizini, ali su u Bačkom Monoštoru razvijeni kao zajednica – priča naša sagovornica.
Po rečima Biljane Latić, u toku je inventarizacija leptira, a kao rezultat, do sada je nađeno desetak novih vrsta, naročito noćnih. Najznačajniji je bio dunavski prelivac, kao retka vrsta dnevnog leptira na ovom području.
Bara Labudnjača je zbog suše ove godine ostala bez vode, i krase je samo biljne strukture, ponajviše trska. Na ovom području živi veliki broj zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta, koje imaju status ugroženih i retkih, odnosno ranjivih. Neke zaštićene biljne vrste mogu se naći i na rubu Bačkog Monoštora, a da ne pripadaju granicama zaštićenog lokaliteta, kao što je gorocvet, koji je strogo zaštićen.
U ponudi katamaran, kanui, bicikli
Eko centar „Karapandža” je vizitorski centar, u okviru kog je formirana učionica na otvorenom, uz mini stazu koja vodi kroz dvorište i kreirana je za osobe sa slabijom pokretljivošću. Centar se nalazi na samoj obali Bajskog kanala, koji se prostire u dužini od 11 kilometra u okviru rezervata i nalazi se u drugom stepenu zaštite. U ponudi je i katamaran, a ture se voze po sat vremena prema granici sa Mađarskom. Dostupni su i dvosedni kanui. Turistička ponuda podrazumeva i iznajmljivanje bicikla. Od centra polaze tri šetne staze. Ukoliko neko želi da ide na ekstremnije pohode, može po stazi od 10 kilometara, koja nije obeležena info tablama, ali isključivo uz vodiča.
– Na lokalitetu šume Štrbac imamo zmijski ljutić, koji je registrovan inače samo na ovim prostorima. Nedavno smo počeli da radimo i inventarizaciju biljaka, jer je prethodna rađena pre 30 godina i naravno da se mnogo toga promenilo, naročito usled ovih klimatskih promena. To nam rade kolege sa PMF-a. Imamo tri vrste iz Crvene knjige Srbije i Evrope, to su borak, rebratica i jezičasti ljutić. U suštini, ovde je prisutno više od 1.000 biljnih vrsta.
Najkrupniji sisari su osim jelenske divljači i divlje svinje i to su vrste koje se love, s obzirom na to da je Amazonija Evrope, kako ovaj rezervat zovu odmila, i lovno područje. Od zaštićenih vrsta sisara, prisutni su vidra, jazavac, kune belica i zlatica, a u rezervatu su svoj dom pronašli i slepi miševi. Nakon dužeg vremena, jedne zime pojavio se i dabar, a sad se toliko namnožio da pravi po šumi veliku štetu, a Biljana kaže da mu ništa ne smeju, jer je on strogo zaštićena vrsta.
– Najznačajnije vrste ptica za ovaj lokalitet su crna roda i orao belorepan čiji monitoring gnezda i mi radimo, te po tome možemo reći da se i njihova brojnost smanjuje. U Monoštorskom delu rezervata za ovu godinu imam registrovano samo devet
gnezda belorepana, od kojih je sedam aktivno, a znalo je da ih bude i po četrnaest. Populacija crne rode se u ovom delu takođe smanjuje, i trenutno imam prijavljenih svega pet aktivnih gnezda. Prisutne su i druge barske i močvarne vrste poput divljih patki i guski, labudova, a tu su i gak, pčelarica, belovrata muharica, a i kormorani – kazala je Latić.
U toku su istraživanja daždevnjaka, preciznije rečeno mrmoljka, koji je nekada živeo unutar rezervata. Biljana kaže da su njemu za razvoj potrebna vodena staništa, međutim njihovim prirodnim isušivanjem na lokalitetu, on se naprosto izgubio. Zato je u planu da se nekim projektima uradi njegova reintrodukcija.
– Radili smo uklanjanje invazivne vegetacije na dva lokaliteta, kako bismo barama vratili vodu. U Štrpcu je to Semenjača i tu smo mehanički odstranjivali oko dva hektara invazivnog bilja, kao i u bari Šarkanj koja obuhvata površinu od deset hektara. Problem su sve eksplicitnije suše, jer se bare napajaju ili atmosferskim padavinama ili putem podzemnih voda, a tokom suše, nivo vode u kanalima i rekama je nizak i dolazi do isušivanja podzemnih voda – priča referentkinja za zaštićeno područje.
U rezervatu inače postoji oko 2.000 hektara lokaliteta u prvom stepenu zaštite, što znači da tu apsolutno nema nikakvih aktivnosti.
Ivana Bakmaz
