OBNAVLJA SE RAMSKA TVRĐAVA Od Limesa do Bajazitovog ćilima

Od Gibraltara na Dunavu, odnosno Petrovaradinske tvrđave, preko Kalemegdana i tvrdog grada Smedereva, do nedavno obnovljenog Golupca, ima Srbija čime da se pohvali i pokaže istorijski kontinuitet ovih prostora, a nekako je pored ovih slavnih fortifikacija skrajnuta ostala Ramska tvrđava, na čijoj rekonstrukciji ovih dana, rame uz rame, rade srpski i turski dunđeri, ne bi li joj povratili nekadašnji sjaj.

Ram, sada tek neugledno, opustelo seoce smešteno na desnoj obali Dunava u okolini Velikog Gradišta, prvi put se u dokumentima pominje 1128. i to kao mesto u čijoj se blizini odigrala bitka između Vizantije i Ugarske, tačnije odmeravanje snaga najmoćnijeg predstavnika u porfiru rođenih Komnina, Jovana Drugog i saveznika raškog župana Uroša, ugarskog kralja Stefana Drugog, iz kojeg su, sasvim očekivano, kao pobednici izašli Romeji. Ipak legende, tako omiljene Srbima, tvrde da ovo mesto svoj nastanak duguje nikom drugom do jednom od braće, osnivača večnog Grada na sedam brežuljaka.

Elem, i danas je ovde živa pripovest o tome da se ovde zaustavio Rem, brat Romulov, zato što je želeo da se i po njemu imenuje neki grad kao što je Rim nazvan po njegovom bratu. Pošao je u potragu za mestom gde bi podigao grad i poveo sa sobom lepu Leticiju. Putujući Dunavom, ugledali su cvetni brežuljak i, zadivljeni njegovom lepotom, odlučili da na njemu podignu grad, a onda je već nekako došlo do konverzije jedinog samoglasnika u njegovom nazivu i....

Mada se legenda o utvrđenju na Ramskom grebenu vezuje i za slovenski paganski hram, arheo­logija je nesumnjivo do­kaza­la kontinuitet for­ti­fikovanja obala Velike reke u ovom području još u antici, kao sastavnog dela Dunavskog limesa, ali nastanak Ramske tvrđave u današnjem obliku se, istorijski nedvojbeno, ipak vezuje za turska osvajanja, odnosno za Bajazita Drugog, koji je razlog za njenu gradnju 1483. godine pronašao u strateškoj važnosti ovog mesta koje se nalazi na ušću reka Peka (s juga) i Nere i Karaša (sa severa) u Dunav. Stvarnost je dodatno ukrašena i legendom o tome kako je padišah, u predahu ratovanja sa Ugrima naložio da mu na uzvišenju poviše Dunava polože na travu ćilim - ihram.

Nakon uspešnog za­vršetka vojevanja na­ložio je ne samo da se na mestu gde je stajao njegov ihram podigne tvrđava, (nazvana po tome Ihram, odnosno Haram-Ram), već i lično položio kamenje na rubove, zbog čega je tvrđava dobila karakterističan petougaoni oblik.

Čekajući neke bolje dane, do kojih bi trebalo da dođe zbog turista koji se očekuju nakon završetka rekonstrukcije Ramske tvrđave, malobrojni stanovnici sela koje nije daleko ni od prostranog Srebrnog jezera, kuvaju komšijske kahve majstorima iz Anadolije sporazumevajući se sa njima zahvaljujući popularnosti brojnih turskih televizijskih sapunica, jer nije mala stvar kada dunđeri potegnu iz Male Azije ne bi li vratili sjaj utvrđenju koje je podigao deda Sulejmana Veličanstvenog, posle Prleta i Tihog najomiljenijeg televizijskog lika u Srbalja.

Njeni moćni zidovi od lomljenog i klesanog kamena vezanog malterom i šest kula, od kojih su dve donžon, podignute su sa otvorima za topove što je Ram učinilo jednim od prvih artiljerijskih utvrđenja, koje je detaljnije prvi opisao turski putopisac iz 17.veka, Evlija Čelebi. U periodu Kočine krajine tvrđava je znatno oštećena zbog eksplozije municije 1788. godine, kada je austrijska posada izginula do poslednjeg branioca, predvođena austrijskim grofom, baronom Fon Lopreštijem, poznatijim kao “heroj od Rama”. U 19. veku, upravo ovde je u Serbiju iz izgnanstva ponovo došao vožd Karađorđe, a tu je bila i đumrukana u kojoj je jedno vreme kao carinik radio i Vuk Karadžić, pa se na obali, ispod Tvrđave, još uvek nalazi zgrada odakle je Vuk slao pisma svetlom Knjazu Milošu. U to vreme se skelom odvijala glavna trgovina prehrambenim proizvodima, a skele plove i danas na banatsku stranu, dramatično skraćujući put do prekodunavskih vojvođanskih ravnica.

Danas je sam Ram, selo na čijem kraju je i tvrđa, polunapušteno, a do kakvog egzodusa je u ovom kraju, čije je stanovništvo i inače tradicionalno sklono odlasku u pečalbu, došlo svedoči i to što je uprava turskih dunđera smeštena u negdanjoj osnovnoj školi u kojoj već godinama nema ni jednog đaka. Sama obnova na lokalitetu površine 1.500 kvadrata, od kojih 850 zauzima tvrđava realizuje se u pet faza, a projekat koji su uradili stručnjaci iz Ankare obuhvata rekonstrukciju i konzervaciju samog utvrđenja, hamama i karavan-saraja, jedinog sačuvanog na području Srbije. Za sve to je Turska, preko TIKA - Turske agencije za saradnju i koordinaciju, obezbedila 1,2 miliona evra, ali je već sada sigurno da će do polovine leta biti utrošeno cela dva miliona evra u „čuvarku Dunava“ koju bi, šuška se na samom gradilištu, mogli svečano da otvore, ruku pod ruku, srpski i turski predsednici Vučić i Erdogan.

        Milić Miljenović