Zaboravljeni pinteri Novog Sada

Prema podacima iz 1772. godine među 8.392 stanovnika Novog Sada bilo je više od 1.000 zanatlija - ćurčija, kovača, bačvara, opančara, čizmara, papuyija, tesara, zidara i zlatara. Oni su bili udruženi u cehove (udruženja) koji su štitili zanataske interese i unapređivala delatnost. Cehovi su postojali do 1872. godine kada su ukinuti, a zanatlije menjale oblik udruživanja, te su osnovane zadruge. Jedna od prvih bila je Zadruga Srba zanatlija koja je oformljena 14. juna 1870. godine u Novom Sadu.

Prema rečima direktora Istorijskog arhiva grada Petra Đurđeva Srbi su većinom bili kujundžije, kazandžije, opančari, čizmari, ćurčije, kabaničari, krojači, sapundžije, Nemci staklari, bačvari, bravari, stolari, cipelari, dok su Hrvati bili gombari (zanatlije koje prave ukrase od konca i gajtana, dugmad).

-  Bačvari, ili pinteri, kako ih još zovu, su zanatlije koji izrađuju burad, kace drvene posude za tečnost. Reč je veoma starom zanatu koji se pominje još 1702. godine – pojašnjava Đurđev dodajući da su prvi bačvari bili doseljeni Nemci.

Pintera je u Novom Sadu bilo već u 18. veku, ali se Vasa Stajić u svojoj knjizi “Privreda Novog Sada” čudio da je u blizini Fruške gore i vinograda 1770. godine među bačvarima bilo samo dva Nemca sa četiri kalfe i da su se Srbi retko bavili tim zanatom. Prema podatku iz 1805. godine izuzetak je bio Petar Vuković, koji je već od svoje 26. godine bio bačvarski majstor.

- U kasnijem periodu se ipak više Srba opredeljivalo da se bavi tim zanatom – kaže Đurđev dodajući da je slava tog esnafa bio je sveti apostol Toma. - Po popisu iz 1924. godine ovde je bilo čak 12 bačvara, od kojih su sedmorica bili Nemci, već 1926. godine  ostalo ih je samo pet, od kojih su trojica bili Nemci, a pred Drugi  svetski rat 1941. godine ostala su samo dva bačvara, od kojih je jedan bio Nemac.

Broj stanovnika Novog Sada se iz godine u godinu povećavao, za razliku od broja zanatlija, jer je razvijanje industrije uticalo na smanjenje potreba za njihovim proizvodima. Krajem 18. veka na 20 stanovnika postojala je jedna zanatska radnja, a 1941. godine jedna radnja na 452 Novosađanina. Đurđev kaže da je to dobro uočljivo u godišnjacima za 1953. i 1956. godinu gde je zabeleženo da su bačvari bili samo Nemci i Mađari: Josip Buš je imao radionicu u Ulici Branimira Ćosića, kod Betanije, Franja Seneši u Ulici Alekse Šantića, a Peter Štrk u Tekelijinoj, dok su se u Petrovaradinu tim zanatom bavili Stefan Banhajer, Adalbert Vurster i Đura Mak.

Da se nisu poštovala stroga pravila esnafa svedoče i dva dokumenta iz Istorijskog arhiva Grada Novog Sada.

- Prvi dokument je iz 1847. godine u kom je Odbor za Preki sud Novog Sada, razmatrao prijavu bačvarskog majstora Nikole Nikolića iz Velikog Bečkereka protiv šegrta Karla Mesingera poreklom iz županije Tolne koji je navodno pokrao drugog šegrta Atanasija Kristića i uputio se u Novi Sad gde je i pronađen u jednoj gostionici - kaže Đurđev. -  Drugi dokument je iz 1854. godine u kom je obavešten Policijski komesarijat da je kelner Miloš Radaković, koji je proteran iz Pančeva, uz pomoć brata, ovdašnjeg bačvara, nabavio novi pasoš kao tobož bačvarski šegrt, da bi izbegao vojnu obavezu. Gradonačelnik Gavrilo Polzović je obavestio vlasti da Miloša Radakovića treba izvesti na regrutaciju.

        S. Kovač

Projekat „Stari zanati - nova šansa” realizuje Dnevnik Vojvodina pres, a sufinansira Pokrajinski sekretarijat za kulturu, javno informisanje i odnose sa verskim zajednicama. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.