Veličanstven izgled i detalji almaškog Hrama Sveta tri jerarha
Priču o nastanku, razvoju – brojnim gradnjama i rekonstrukcijama Almaške crkve, za „Dnevnik” je u nedelju započela članica Udruženja turističkih vodiča Novog Sada (UTVNS) Mirjana Nikolić, koja je na zanimljiv način opisala put stvaranja i tri veka postojanja Hrama Sveta tri jerarha.
Ovaj, drugi deo priče o Almaškoj crkvi, tiče se samog izgleda hrama, koji je građen u neoklasicističkom stilu, po projektu Martina Kovčarskog. Mirjana Nikolić navodi da se na zapadnoj strani tornja, iznad kamenog portala, nalazi ploča od crvenog mermera veličine oko dva kvadratna metra. Na njoj je, kako kaže, uklesana 1797. godina kao godina gradnje, a takođe i imena mitropolita, episkopa i cara, kao i navod da je izgrađena sredstvima srpske pravoslavne opštine.
– Ovu monumentalnu i reprezentativnu crkvu, čije je konačno ukrašavanje u potpunosti završeno 1808. godine, osveštao je tadašnji episkop bački Jovan Jovanović, a u vreme vladavine Franca Josifa Drugog – ističe naša sagovornica. – U današnjim gabaritima hram još i sada dominira Almaškim krajem i čitavim Novim Sadom. Njegove dimezije su: 45 metara je dug, 15 širok, isto toliko iznosi i visina do krovnog venca, dok je visina zvonika s pozlaćenim krstom iznad zapadnog ulaza čak 49,5 metara. U zvoniku se danas nalaze četiri zvona ukupne težine blizu šest tona, a najveće od njih je ujedno i najveće u Novom Sadu.
Nažalost, hram nije odoleo stradanjima. Mirjana Nikolić navodi da je tokom bombardovanja grada, 12. juna 1849. godine, nekadašnji originalni toranj porušen, odnosno prepolovljen, s Tvrđave ispaljenim topovskim ćuletom. Ona ističe da je novi, koji ga i danas krasi, nešto niži od prvobitnog. Kada je u pitanju unutrašnjost hrama, Mirjana Nikolić naglašava da ona nije nimalo manje veličanstvena od njene spoljašnjosti.
– Prozori velikih dimenzija, visoko postavljeni, omogućavaju prisustvo obilja dnevne svetlosti, a masivan hor na zapadnoj strani, dekorisani zidovi hrama, tavanica i prelep ikonostas na istoku, retko koga će ostaviti ravnodušnim – opisuje Mirjana Nikolić. – Drvenariju i duborez na ikonostasu radio je Aksentije Marković od 1800. do 1803. godine, a reč je, po mnogima, o remek-delu drvorezbarske umetnosti. Tri godine kasnije, taj veliki drvorezbar je preminuo i sahranjen je u porti hrama. Ikone na ikonostasu, kao i slikanje zidnih površina, radio je najpoznatiji srpski slikar svoga vremena, ikonopisac i portretista Arsenije Teodorović.
Po rečima Mirjane Nikolić, zidne ikone su oštećene usled prokišnjavnja – nakon rušenja dela crkve tokom bombardovanja 1849. godine.
Ona opisuje da je na Bogorodičinom tronu, na kojem je nekada stajala stara čudotvorna ikona, danas ikona Presvete Bogorodice s Hristom u naručju. To je, kako naglašava, delo Uroša Predića iz 1905. godine, i, po oceni stručnjaka, jedno od njegovih najuspelijih slikarskih ostvarenja.
– Naručilac ikone je bio novosadski knjižar i štampar Arsa Pajević, koji je platio sve troškove umetniku, a uz to je platio i pozlaćivanje trona i novog umetnički izrađenog kandila od najfinijeg srebra, koje i danas visi pred ikonom – otkriva Mirjana Nikolić.
Tekst i foto: K. Ivković Ivandekić
Projekat „Novi Sad, kulturno-istorijska baština” sufinansirao je Grad Novi Sad, a stavovi izneti u podržanom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio novac
