Plan Starog Majura u Petrovaradinu na uvidu do 27. jula

Pretežna namena tog područja je mešovito porodično i višeporodično stanovanje, koje zauzima 15,78 odsto ukupne površine, dok je za sport i rekreaciju namenjeno 8,82, odnosno 4,03 odsto porodičnom stanovanju. Urbanisti navode da se koncept prostornog uređenja tog kvarta oslanja na uslove i smernice gradskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture, a izrada plana bi, kako se očekuje, trebalo da uredi razvoj i gradnju područja, koji je u postupku proglašenja prostorne kulturno-istorijske celine.

Stari Majur je u tekstu plana opisan kao relativno zapušten, a kao razloge za to urbanisti navode ograničene uslove za izgradnju i mali obim ulaganja u komunalnu infrastrukturu, ali i izostanak realizacije predviđenih predškolskih ustanova, te uređenja javnih i zelenih površina. Osim toga, poslednje dve godine u tom delu Petrovaradina pojedini objekti izgrađeni su na takav način da njihov izgled i struktura narušavaju prostorne i istorijske vrednosti celine.

U očuvanju namene mešovitog stanovanja Gradski urbanisti vide potencijale prostora, uz specifičan kulturni i turistički razvoj Starog Majura, kao zaštićene prostorne kulturno-istorijske celine. Zadržavanje niske gustine stanovanja i gradnje preduslov je za očuvanje nasleđene istorijski i arhitektonski vredne strukure, dominantno prizemnih objekata. Istovremeno, Stari Majur bi trebalo da ostane jedna od retkih zona Novog Sada namenjenih porodičnom stanovanju s prednostima dobre opremljenosti prostora svim mrežama komunalne infrastrukture.

Porodično stanovanje predviđeno je u zonama uz zapadni i istočni obod granice plana, odnosno uz Reljkovićevu i Preradovićevu ulicu (postojeći objekti na brojevima 8-30), dok će višeporodično biti u delu Preradovićeve ulice, od Šenoine do Ulice Viktora Novaka. Opštegradski centar, u funkciji trgovine i poslovanja, ali i stanovanja, planiran je u zoni između dela Preradovićeve i u Ulici patrijarha Rajačića. Poslovanje je planirano i u zonama stanovanja u Ulici Pavla Jurišića Šturma. Osim toga, kao prateće namene urbanisti navode i predškolske ustanove, osnovnu školu, javnu službu (Mesna zajednica Petrovaradin), sport i rekreacija. Kako se može primetiti, manja parkovska površina imaće pristup iz Ulice Čajkovskog.

U uslovima Zavoda za zaštitu spomenika kulture definisani su načini čuvanja, korišćenja i mere zaštite prostora Starog Majura kojima se, između ostalog, definiše obaveza očuvanje zatečene urbane matrice i svih karakterističnih urbanističkih, ambijentalnih i funkcionalnih elemenata i namene prostora. Tu su definisani i uslovi očuvanja svih elemenata objekata od spomeničkih vrednosti, ali i način rekonstrukcije i zamene objekata novim.

U obuhvatu plana nalaze se dva kulturna dobra - spomenik kulture Kuća sa okućnicom u Ulici patrijarha Rajačića 14 i Špilerova kuća u ulici Vladimira Gortana 8, dok je kompleks Rimokatoličke crkve Uzvišenja svetog Križa u Ulici Koste Nađa 21u postupku proglašenja za kulturno dobro. Prema uslovima službe zaštite, kao objekti od posebne spomeničke i ambijentalne vrednosti na spisku se nalaze zgrade i kuće u ulicama: Arčibalda Rajsa 1, 3, 8, 16 i 21, Koste Nađa 2, 3, 7, 9, 12, 18, 22 i 27, Pavla Jurišića Šturma br.: 7, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 25, Patrijarha Rajačića 8, 20, 24, 25, 27 i zavetni krst (na parceli broj 2961), Preradovićeva ulica 3, 5/5a, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 14, 16, 18, 20, 21, 26 i 30, Reljkovićeva ulica broj 20 i Čajkovskog 1.

Saobraćajnu mrežu na području Starog Majura čine ulice koje su najvećim delom formirane još u 18. veku, u okviru čijih se poprečnih profila nalaze kolovozi, trotoari i zelene površine s drvoredima. Na tom prostoru nema biciklističkih staza, a javni prevoz odvija se u Preradovićevoj, Reljkovićevoj, Šenoinoj i Ulici Dunavske divizije. Najveći problem u tom delu Petrovaradinu predstavlja intenzivni tranzitni saobraćaj kroz Reljkovićevu ulicu, kojom saobraća veliki broj teških teretnih vozila, kamiona i šlepera. Kao i drugim delovima grada, gde je došlo do promene namene iz porodičnog u višeporodično stanovanje, odnosno gde su na mestu kuća izgrađene zgrade, i u Starom Majuru je nedosatak parkinga sve izraženiji. Primeri za to su Preradovićeva, Šenoina i Ulica Patrijarha Rajačića, gde parkiranje nije rešeno na parcelama korisnika.

Najznačajniju promenu kada je reč o saobraćajnoj infrastrukturi predstavlja izmeštanje državnog puta II A reda 100, severno i severoistočno od međunarodne železničke pruge Beograd-Novi Sad-Subotica, koji ,ujedno, predstavlja i obilaznicu oko Petrovaradina, a realizacijom tog projekta biće izmešten teretni i tranzitni saobraćaj iz Reljkoviće ulice.

Nakon izgradnje obilaznice oko Petrovaradina, urbanisti predlažu povezivanje Ulice patrijarha Rajačića (u severnom delu) sa Reljkovićevom, dok su u Preradovićevoj planirane biciklističke staze.

Daljom razradom dokumenta, odnosno nacrtom plana, biće definisano i novo saobraćajno rešenje raskrsnice ulica Dunavske divizije i Preradovićeve, u skladu sa promenom funkcije mosta na stubovima porušenog mosta Franje Josifa. Umesto motornog saobraćaja, predviđeno je da se tuda kreću pešaci i biciklisti. Osim toga, biće preispitane trase planiranih ulica, širine pojasa regulacije i sadržaja unutar njih.

Po Generalnom planu, obuhvaćeno područje nalazi se u zoni nadzora (ograničenja) ili zoni drugog stepena urbanističke zaštite. Kako je navedeno, cilj formiranja te zone je očuvanje matrice i ograničenje visine objekata. To podrazumeva očuvanje karakteristične ulične regulacije i po mogućnosti nasleđene parcelacije, zadržavanje načina izgradnje na parceli i preovlađujuće visine do jednog sprata s potkrovljem (P 1 Pk), izuzetno dva sprata (P 2 Pk). Takođe, planirano je i očuvanje preovlađujućih i za tu celinu karakterističnih krovova i arhitektonskih detalja, ali i zadržavanje i primenu autohtonih materijala u izgradnji, adaptaciji i rekonstrukciji objekata.

Kako bi se očuvao karakter celine, urbanisti navode da bi trebalo sačuvati i urediti ulična proširenja, koja imaju potencijal malih parkova. I zelenilo na javnim površinama, u okviru regulacija ulica, biće sačuvano, i na tim mesima neće biti dozvoljena gradnja, niti postavljanje nadstrešnica, tendi i slično. Urbanisti navode da bi, sa Petrovaradinskom tvrđavom, kao centralnom gradskom parkovskom površinom, kao i s priobaljem Dunava, trebalo povezati linijsko zelenilo, odnosno sve kategorije zelenih površina. Kako je u tekstu plana objašnjeno, niz jablana u zaštitnom pojasu pruge biće rekonstruisan, kako bi taj potes bio u funkciji. Postojeće drvorede trebalo bi sačuvati i zaštititi, kao i dopuniti, a nadležni navode i da je potrebno sačuvati i podržati stil atrijumskog uređenja dvorišta starih porodičnih kuća.

J. Vukašinović