Danas se obeleževa 140 godina rada Crvenog krsta Novog Sada

Među njima isticao se rad humanitarnih udruženja, osnovanih sa idejom da pomognu nemoćnim, siromašnim, gladnim i bolesnim sugrađanima koji su, u oskudici svih dobara, bili osuđeni na težak i neizvestan život. Humanitarnim poslom naročito se odlikovao veliki broj žena iz uglednih novosadskih porodica koje su milosrđe i humanitarni rad smatrale svojom hrišćanskom i ljudskom obavezom.

Među mnogim takvim humanitarnim udruženjima ističu se „ženska dobročiniteljna“ društva osnovana sa željom da pomognu, poput „Kola naprednog ženskinja“, „Matice naprednih žena“, „Kore hleba“, „Kola srpskih sestara“ i, posebno, „Dobrotvorne zadruge Srpkinja Novosatkinja“, preteče Crvenog krsta Novog Sada. Kao organizacija, Crveni krst Novog Sada zvanično je od nadležnih ugarskih vlasti potvrđen 7. jula 1881. godine kada je datiran dopis Zemaljskog udruženja Crvenog krsta u Budimpešti upućen Odboru za Crveni krst grada Novog Sada, kojim se nalaže pretvaranje dobrotvornih ženskih društava u ispostave tj. podružnice Crvenog krsta. Ipak, kao datum osnivanja Crvenog krsta u Novom Sadu, može se smatrati pokretanje Dobrotvorne zadruge Srpkinja Novosatkinja, čija su Pravila odobrena od ugarske Vlade 21. marta 1881. godine.

U dugoj istoriji novosadskog Crvenog krsta spisak humanitarnog delovanja skoro da je beskonačan. Za vreme Bosansko-hercegovačkog ustanka, ali i ratova za oslobođenje koje su Srbija i Crna Gora vodile protiv Turske, srpske humanitarne organizacije u Novom Sadu aktivne su na prikupljanju dobrovoljnih priloga za hercegovačko-bosansku sirotinju i nejač.

U teškim danima Prvog svetskog rata, naš narod se na području Novog Sada organizovao i sprovodi  humanitarne akcije za spasavanje siromašne, napuštene i gladne srpske dece iz Bosne i Hercegovine, koje je u redovnim uslovima sprovodio Crveni krst. Početkom hiljadu devetsto osamnaeste u ove krajeve dovedeno je na hiljade ratom ugrožene srpske dece koja su smeštena po srpskim kućama. Kako su članice srpskih ženskih zadruga bile angažovane na radu u vojnim bolnicama Crvenog krsta, brigu oko smeštanja dece preuzeli su posebni odbori.

Prvi zadatak posle Prvog svetskog rata, nakon osnivanja organizacije Crvenog krsta u Novom Sadu, sastojao se u prikupljanju dobrovoljnih priloga u novcu, namirnicama i tekstilu za ratom opustošene krajeve Srbije. Tadašnji niz preduzetih koraka pokazali su se vizionarskim, posebno u oblasti socijalnog staranja i brige o siromašnim i zanemoćalim sugrađanima.

I tokom postojanja Kraljevine SHS i Kraljevine Jugoslavije, Crveni krst u Novom Sadu imao je veliku ulogu i značaj, a njegove aktivnosti bile su široko razgranate, i usmerene na pomaganje siromašnima naročito kroz rad Narodnih kuhinja, pomoć postradalima od poplava, prikupljanje materijalnih sredstava i hrane za pasivne krajeve, i organizovanje letovališta i kurseva za dobrovoljne bolničarke. Sve te aktivnosti odrazile su se pozitivno i na podizanje svesti građana Novog Sada o značaju misije i uloge Crvenog krsta.

Na samom početku Drugog svetskog rata i okupacije rasformirana je kako organizacija Crvenog krsta Kraljevine Jugoslavije, tako i Crveni krst Novog Sada, umesto koga je na području Grada i Bačke ustanovljena Novosadska filijala Mađarskog Crvenog krsta, koji je delovao pod okriljem Hortijevih okupacionih fašističkih snaga. Za vreme rata antifašistička borba je podrazumevala nabavku sanitetskog materijala i lekova preko tajnih veza i simpatizera spremnih da pomognu, ali sistemske organizacije nije bilo. Ubrzo, po oslobođenju Novog Sada, formirana je gradska organizacija Crvenog krsta sa zadatkom okupljanja i osposobljavanja što većeg broja volontera za obavljanje zadataka iz domena aktivnosti Crvenog krsta.

U posleratnom periodu Crveni krst Novog Sada, pored sprovođenja brojnih godišnjih planskih aktivnosti, bio je počesto mobilisan i tada kada su na narod i imovinu svom silinom udarale prirodne stihije i nedaće poput zemljotresa u Skoplju 1963. godine, katastrofalnih poplava u maju i junu 1965, zemljotresa u Banja Luci i poplava na jugu Srbije iste godine, solidarišući se i pružajući pomoć ugroženima, ne osvrćući se pri tom na gradske i tadašnje republičke granice.

Izbijanjem građanskog rata na području bivše Jugoslavije, posebno u periodu 1991 – 1995. godine, novosadski Crveni krst, bio je na teškom ispitu humanosti, ali i izdržljivosti ljudskih i materijalnih kapaciteta. Samo u periodu od 1. jula 1991. do 30. novembra 1992. godine u Novi Sad se slilo 32.700 izbeglih i prognanih lica sa teritorije Hrvatske i Bosne i Hercegovine, kojima je pružena humana ruka prve i najosnovnije pomoći. A, kao i uvek u tradiciji dugoj vek ipo, članovi i volonteri Crvenog krsta Novog Sada su, po proglašenju vanrednog stanja usled izbijanja pandemije KOVID-19, bez dvoumljenja pohitali da pruže pomoć svojim najugroženijim sugrađanima, penzionerima i obolelima. U prvom talasu pandemije 119 volontera, uz 11.820 sati angažovanja, našlo se pri ruci za 3.940 domaćinstava i 10.638 pojedinaca.

Samo tokom 2020. godine u narodnim kuhinjama podeljeno je 158.000 obroka i 9.600 prehrambenih paketa, a 1.500 mališana iz socijalno ugroženih porodica obradovano je novogodišnjim paketićima. Uz još mnogo toga, uz slogan „da krv čeka pacijenta, a ne pacijent krv“ u 140 organizovanih akcija dobrovoljnog davanja krvi prikupljeno je preko 10 hiljada jedinica najdragocenije tečnosti „koja život znači“, dok su svome gradu i sugrađanima volonteri Crvenog krsta Novog Sada poklonili preko 90.000 volonterskih sati.

Na čelu ove najhumanije gradske organizacije, od osnivanja do danas, nalazile su se po pravilu ugledne ličnosti, građani Novog Sada, koje su, svaka na svoj način, dale istorijski i posebno humani pečat u njegovom delovanju, počev od prvog predsednika Teodora fon Hirša, Sofije Dunđerske, Dafine-Nane Natošević, Varvare i Vide Varađanin preko Teodore-Dore Dunđerske, dr Lazara Markovića i drugih, do Dragana Lazića, aktuelnog sekretara Crvenog krsta Novog Sada i predsednika, pukovnika dr Bratoljuba Brkljače. I među aktivistima i volonterima svoje mesto našle su, i nalaze, najuglednije ličnosti, visoki činovnici, gradonačelnici, oficiri, zanatlije, profesori, advokati, mnogi intelektualci i ljudi humanističkih uverenja i stavova.

Značaj Crvenog krsta Novog Sada i njegov društveni status ponajbolje oslikavaju reči prof. dr Dragana Radovanovića, predsednika Crvenog krsta Srbije: „Crveni krst Novog Sada je veoma važan za funkcionisanje čitavog Crvenog krsta u Srbiji i predstavlja odličan primer dobro organizovane i efikasne organizacije Crvenog krsta, koja pokriva jedan od najvećih gradova u Srbiji. Takođe, ima izvanrednu saradnju s lokalnom samoupravom, što daje još veću efikasnost radu Crvenog krsta grada. Veoma je važan taj odnos međusobne saradnje, poverenja i poštovanja između partnera, Crvenog krsta i Skupštine grada, što mu omogućava da ima aktivnosti i mnogo šire od onih koje su karakteristične za Crveni krst.”

Crveni krst Novog Sada danas, sa 101 Osnovnom organizacijom koje okupljaju 15.662 člana i 95 aktiva sa 3.550 članova, predstavlja veliku familiju, pravu armiju volontera i zaposlenih profesionalaca kao izuzetno važnog segmenta ove najhumanije organizacije. Svi oni ujedinjeni su oko principa koji čine suštinu postojanja Crvenog krsta, humanosti, nepristrasnosti, neutralnosti, nezavisnosti, dobrovoljnosti, jedinstva i univerzalnosti.

Teško je i zamisliti funkcionisanje Novog Sada bez organizacije Crvenog krsta, koju ne čine tek zgrada, skladišta, ili vozila, već humani, vredni i savesni profesionalci i volonteri bez kojih Crveni krst Novog Sada ne bi postojao, ili barem ne bi bio to što jeste.

Kroz jedno ipo vekovno postojanje i neprekidno delovanje, produktivnost Crvenog krsta Novog Sada merena je tek osmesima sreće i zadovoljstva, pogledima zahvalnosti i po kojom suzom radosnicom brojnih korisnika. Zar treba nešto više od toga!

prof. dr Vladimir Barović

Budimir M. Popadić

Dragan Lazić