Arhiv Grada – značajni detalji novosadske istorije: Prvi ton film

Po rečima direktora Istorijskog arhiva grada Petra Đurđeva, vrsni poznavalac teme, Borivoje Mirosavljević je pronašao da je u beogradskim „Malim novinama” od 25. decembra 1897. godine (6. januara 1898. po novom kalendaru) objavljeno da je za Božić prikazan „u velikoj novoj sali Tričkove kafane na Terazijama Edisonov 'Vitaskop' (kinematograf) s novim, originalnim, još neviđenim živim slikama prirodnih boja”.

– Iz te vesti doznajemo da je tada prikazan „Dolazak vlaka na novosadsku železničku stanicu”. Nažalost, taj film nije pronađen, a ne zna se ni autor snimka – kaže Đurđev, napominjući da se misli na železničku stanicu koja se nalazila na današnjem prostoru Limanske pijace. – Mirosavljević je pronašao podatak da je list „Vernik” u oktobru 1896. godine objavio vest o održavanju nečeg što bi se možda moglo nazvati pretečom bioskopske predstave. Naime, tad je najavljeno da će se 26. i 27. oktobra u Pozorištu Dunđerskog održati prva „veštačka predstava”, odnosno prikazivanje umetničkih slika. To bi značilo da su Novosađani samo godinu nakon prikazivanja prve filmske projekcije u Parizu imali priliku da vide pokretne slike.

Zahvaljujući istraživanju istoričarke Marije Đuričanin, utvrđeno je da je prva prava bioskopska sala, izgrađena isključivo u tu svrhu, bila zgrada bioskopa „Apolo”, u dvorištu starog zdanja „Hayićeve zgrade”, na Trgu slobode 2.

– Vlasnik je bila firma „Apolo projektograf” D. D., s novosadskim advokatom i budućim gradonačelnikom dr Stevanom Adamovićem na čelu – objašnjava Đurđev. – Obrtnica i dozvola za rad izdate su 1910. godine, nakon detaljnog komisijskog preleda, a otvaranje biskopa i prva projekcija održani su 16. januara 1910.

Preduzeće „Apolo” nastavilo je da prati svetske trendove, te je tako 1930. godine u Novi Sad stigao i ton-film.

– Prvi ton-film prikazan u našem gradu bilo je američko ostvarenje „Pevajuća luda”, koji je izazvao veliko interesovanje – otkriva naš sagovornik. – Sala je prethodno renovirana, opremljena najsavremenijom opremom kupljenom u Nemačkoj. Time su Novosađani dokazali da su znali i umeli da prate svetske trendove i da naš grad na polju kinematografije nije zaostajao za evropskim trendovima.

S. Kovač

Foto: Istorijski arhiv GNS

Projekat „Novi Sad, kulturno-istorijska baština” sufinansirao je Grad Novi Sad, a stavovi izneti u podržanom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio novac