Arhiv grada – Značajni detalji novosadske istorije: Dom trgovaca podignut pre devet decenija

Bila je to staleška organizacija osnovana 1902. godine, prema uzoru na beogradsku i ubrzo je postalo jedno od najmoćnijih udruženja u Kraljevini Srbiji.

Prema rečima direktora Istorijskog arhiva grada Petra Đurđeva, njeno osnivanje trebalo je da utiče na vaspitanje srpskog trgovačkog podmlatka i podizanje domaćeg trgovačkog staleža na što viši nivo. U zgradi su bile večernja škola, biblioteka, knjižara i svečana sala, zatim kancelarije trgovačke omladine, prostorija za njene društvene programe, kao i stambeni deo i poslovni prostor. U parternom pojasu nalazili su se lokali i apoteka na uglu, mada je prvobitno bila planirana Zadruga Srba privrednika.

- U njenom prizemlju bila je Divildova apoteka, a do nedavno je tu bila smeštena gradska, a sada privatna apoteka - kaže Đurđev. - Za izgradnju novog Doma, uz novac dobijen prodajom stare kuće, od banaka su obezbeđeni i povoljni krediti s niskim kamatama. Ključnu ulogu odigrala su dvojica poznatih novosadskih trgovaca Miloš Raletić i Nikola Tanuryić, koji su obilazili banke, preduzeća, fabrike i značajnije trgovačke kuće i uspeli da sakupe 100.000 dinara.

Posle osam prispelih ponuda, Građevinski odbor (osnovan na sednici u maju 1928. godine) za graditelje je izabrao Jovana Melkea i Jovana Pervaza, koji su predvideli da će cena radova biti do 1.262.000 dinara.

- Po projektu arhitekte Đorđa Tabakovića izgradnja je počela 7. maja 1931. godine kada je osvećen kamen temeljac, a završena je godinu dana kasnije – objašnjava Đurđev. - Đorđe Tabaković koristio je moderan arhitektonski jezik: ravan krov, tvrdu obradu gabarita, primenu novih materijala, kao i odbacivanje fasadnog ukrasa kao estetskog pomagala. Specifičnost po kojoj se građevina ističe je polukružni plitak balkon na prvom spratu, a na vrhu zgrade centralno mesto zauzima gipsana figura sedećeg Merkura, simbola trgovine.

Novosadski trgovci dugo su ponosno isticali da je njihovu palatu na Bulevaru kraljice Marije, nakon dužeg uređenja enterijera, 10. juna 1934. godine otvorio i na upotrebu lično predao, kralj Aleksandar prvi Karađorđević.

- Posle Drugog svetskog rata, kad je pored ostalih i velikim trgovcima sve oduzeto, nije bilo preporučljivo podsećati na taj događaj, kao ni na način kako je nastala ta vredna palata – objašnjava Đurđev.

Nakon rata, zgrada je dobila i četvrti sprat, koji je ranije bio naglašen samo na centralnom delu, a šezdesetih godina prošlog veka krila objekta su nadograđena za još jedan sprat, po projektu tehničara Antuna Drka iz Petrovaradina. Zgrada je spojena sa susednim Trgovačkim domom, u kojem se nalazi Radio Novi Sad. Nakon 1945. godine, cela zgrada je nacionalizovana, prostorije Novosadske trgovačke omladine preuređene su u stanove, a u prizemlju je otvorena Gradska apoteka.      

S. Kovač