Arhiv grada: Moderna palata „kralja čarapa”

Reč je o stilski vrednom objektu, ali se smatra i za primer loše moderne interpolacije, odnosno savremenog arhitektonsko-urbanističkog ostvarenja, s jasno izraženim stilskim obeležjima unutar gusto izgrađenog gradskog jezgra, gde su zgrade iz minulih epoha. Takođe, u njoj je otvorena i prva robna kuća, poznata kao „Narodni magazin“.

Kako objašnjava direktor Istorijskog arhiva grada Petar Đurđev, visoka četvorospratna stambeno–poslovna zgrada podignuta je 1932. godine u Ulici kralja Aleksandra 6, po projektu arhitekte Đorđa Tabakovića. Projekat za zgradu nastao je tokom marta i februara 1932. godine, gradnja je okončana u decembru, a investitor je bio trgovac i takozvani „kralj čarapa“Eugen Klajn, koji je u prizmelju držao jednu od najmodernijijih radnji tog vremena.

O Đorđu Tabakoviću

Đorđe Tabaković (Arad, 1897. – Novi Sad, 1971.) ubraja se među najveće arhitekte novosadske moderne arhitekture. Pripada plejadi prvih srpskih arhitekata koji su prihvatili moderni internacionalni stil unutar kog je ostvario svoj individualni arhitektonski izraz. Za samo desetak godina aktivnog projektantskog delovanja Tabaković je samo u Novom Sadu projektovao i izveo više od pedeset građevina različitih namena, privatne kuće i vile, višespratne stambene zgrade, javne i kulturne ustanove, fabrike i mnogobrojne manje graditeljske poduhvate.

-  Dodatnim izmenama na projektu, u novembru 1932. godine, Tabaković je izmenio rešenje tavanskog prostora, u kojem je prvobitno zamišljen prostran atelje sa terasom koja bi se uspelo završavala u strmu vertikalnu fasadu. U novoj četvrtoj etaži smešten je veliki stambeni prostor. Ta promena izgleda logično i ekonomski opravdana kad se ima na umu da je Tabaković, projektujući zgradu, svesno zanemario tadašnje građevinske propise – kaže Đurđev. - Objekat je građen od kvalitetnog materijala i imao je lift. Kuća je nikla na relativno uzanoj parceli i ima gotovo pravougaonu osnovu. Prizmelje je povučeno u odnosu na kropus glavne ulične fasade, na kojoj su uočljivi horizontalni pojasevi oplate od kamnih poloča i zastakljeni prozori, uz male balkone sa gvozdenim ogradama. Nad trećim spratom je zaobljena forma od lima, dok je četvrti sprat povučen i završava se otvorenom terasom sa ogradom i zatvorenim zidanim prostorom koji je služio za sušenje veša. U lokalu u prizemlju nije sačuvan provobitini enterijer, pošto je 1981. godine urađena velika prepravka za koju je bio zadužen arhitekta Vlasta Petrović.

Trgovac Eugen Klajn se početkom dvadesetih godina prošlog veka bavio trgovinom u Novom Sadu. Imao je radnju u Javrejskoj 13 u kojoj je prodavao košulje i kravate, zatim je otvoro radnju u Javrejskoj 7, a potom i u Ulici kralja Aleksandra 8 (danas 6).

-Nakon izgradnje zgrade, Klajnova trgovina bila je reklamirana kao najveća i najmodernija trgovačka kuća Dunavske banovine, gde se mogla pazariti trikotaža, čarape i rublje – kaže Đurđev. – Radnja je imala ulaz i izlaz na ondašnju Jevrejsku ulicu, odnosno današnji Pozorišni trg. Klajn je poslovao sve do 1941. godine, kada je emigrirao u Sjedinjene Američke Države, gde je otvorio hotel. Nakon Drugog svetskog rata, u njegovom odsustvu, u palati je otvorena robna kuća „Narodni magazin“.

S. Kovač