Arhiv grada: Izgradnja najveće gradske palate
Tanurdžićeva palata, markantna petospratnica u centru Novog Sada, visokog prizemlja s podrumom po čitavoj dužini od 105 metara, u ulici Modene 1-3, između zaobljenog ugla i nešto kraćeg pročelja prema Zmaj Jovinoj ulici na jednom, do isto tako zaobljenog ugla i skraćenog pročelja prema ulici Ilije Ognjanovića na drugom kraju za turiste predstavlja orijentir, dok za Novosađane velelepno predratno zdanje.
Plac za izgradnju višenamenske palate kupio je trgovac, dobrotvor i osnivač Novosadske trgovačke omladine Nikola Tanurdžić, koji se iz Srbobrana preselio u naš grad i otvorio firmu Tvorničko stovarište štofova “Silesija” u Pašićevoj ulici.
- Kad je Grad raspisao licitaciju za placeve, Tanurdžić je uspeo da otkupi izvanredno mesto u starom jezgru Novog Sada, i potom 1931. godine otvori međunarodni javni konkurs za idejni projekt zgrade sopstvene trgovačke firme “Silesija” -pojašnjava direktor Istorijskog arhiva grada Petar Đurđev, dodajući da se u toj ustanovi čuva fotografija nastala tokom izgradnje palate. - Među 406 prispela projekta iz zemlje, Evrope i Amerike, žiri sastavljen od poznatih novosadskih i beogradskih inženjera, prvu nagradu, od 20.000 dinara dodelio je francuskom arhitekti Žardelu. Nikola Tanurdžić kao investitor, projektovanje i podizanje zgrade poverio je tada mladom, ali u gradu već aktivnom i afirmisanom arhitekti Đorđu-Đurici Tabakoviću.
Trgovačko-poslovni i stambeni deo palate podignut je tokom 1933. i 1934. godine i stanari su se odmah uselili, dok je deo sa hotelom “Reks” na uglu prema ulici Ilije Ognjanovića, završen neposredno pred mađarsku okupaciju Novog Sada u aprilu 1941. godine. On i danas postoji ali pod imenom “Putnik”.
Tanurdžić je imao velikih planova i ideja ali ih nije uspeo realizovati zbog izbijanja Drugog svetskog rata. Planirao je da podigne istovetno zdanje na mestu bivšeg “Uzora”, odnosno preko puta svoje palate, da ih poveže zasvođivanjem preko prvog sprata, a u prizemlju da napravi trgovački centar. Razmišljao je i o izgradnji još jednog hotela i fabrike linoleuma u Vrbasu. Nakon rata vlast mu je oduzela imovinu, a ostavljen mu je samo jedan stan u kojem je živeo do smrti. Uprkos tome, nije se lako predao, pa je uz pomoć prijatelja i saradnika nabavljao modne žurnale, igle i konce koje je prodavao. Nakon njegove smrti jedna ulica na periferiji grada je ponela njegovo ime.
- Skeletno armirano-betonska konstrukcija građevine, sa fasadnim i pregradnim zidovima od opeke, sadržavala je u prizemlju trgovačke radnje, bioskopsku salu za oko 600 gledalaca i recepcijsko-restoranski deo hotela -pojašnjava Đurđev. - Iznad nadstrešnice, isturene nad visokim prizemljem zastakljenih izloga, sa “luksfer” staklenim opekama između armirano-betonskih rebara, podignute su četiri etaže. Pored hotelskih soba, tu se nalazilo 35 stanova različite veličine, čije su glavne prostorije okrenute ka ulici. Stanovi su projektovani po evropskim standardima i luksuzno opremljeni, uključujući i onaj od 212 kvadratnih metara za vlasnika palate. Izdavani su za kiriju dobro stojećim građanima. Međutim, danas postoji oko 60 stanova, jer su deljeni, pregrađivani i adaptirani.
Peta etaža, pod ravnim krovom, povučena od uličnog fronta za širinu terase po čitavoj uličnoj dužini zgrade, bila je namenjena pomoćnim i zajedničkim prostorijama - praonicama i sušionicama veša. Podrum, nekada namenjen skladištima trgovačkih radnji, krajem osamdesetih godina prošlog veka adaptiran je u jedinstveni trgovački prostor s buticima, po projektu arhitekte Natka Marinčića.
- I hotelski deo je prerađen i proširen dogradnjom, po projektu arhitekte Milana Marića 1981. gopdine. Tom prilikom izmenjen je i nepovratno izgubljen originalni enterijer hotelskog bara u podrumu, koji je svojevremeno bio popularan među mlađim Novosađanima, i recepcijsko-restoranskog dela u prizemlju sa galerijom u visini međusprata, gde su građani rado svraćali na ručak ili večeru i gde su priređivane razne svečanosti - zaključuje Đurđev.
S. Kovač
