Arhiv grada: Duga tradicija pevačkih društava

U Novom Sadu je 1868. godine osnovano Srpsko pevačko društvo, u vreme Ujedinjene omladine srpske (političkog pokreta nastalog krajem avgusta 1866. godine i koji je bio je aktivan do 1871. godine) kada je akcenat bio na širenju kulture i nauke, pa su priređivane besede, potpomagana je pozorišna umetnost i razvijana narodna muzika. Kako objašnjava direktor Istorijskog arhiva grada Petar Đurđev, hor tog Društva je pevao u Sabornoj crkvi nedeljom, na crkvenim manifestacijama i za vreme velikih praznika.

- U Novom Sadu se rano javljaju i pevačka društva pripadnika raznih nacionalnosti - kaže Đurđev. - U Rimokatoličkoj crkvi okupljali su se pevači nemačke i mađarske nacionalnosti, koji su 1870. godine osnovali zajedničko društvo sa dvojezičnim nazivom “Ujvideki Dalarda - Neusatzer Liedertafel”. Nemci su i samostalno formirali pevačke družine- Novosadski pevački venac (Neusatzer Liederkranz) i “Frohsin” 1888. godine. Mađari su oformili Građansko pevačko društvo (Noviszadi polgari magyar dalaskor) 1897. godine i Mađarsko amatersko društvo “Petefi Šandor”, a u Katoličkom krugu u prvoj deceniji 20. veka postojao je hor za duhovnu muziku “Sveta Cecilija”. U Petrovaradinu je s velikim uspehom radilo Hrvatsko pevačko društvo “Neven”, koje je nastalo 1880. godine sjedinjavanjem dva muška hora. Jedan je vodio orguljaš Matej Preprek, a drugi Toma Jakubec.

Od starijih pevačkih društava najveće umetničke domete dostizali su pevači Srpskog zanatlijskog društva “Neven”, koje je godinama davao veliki doprinos muzičkom životu Novog Sada.

Nisisov doprinos

Ličnost koja je posebno unapredila nastavu muzičkog vaspitanja i ostavila neizbrisiv trag u istoriji Velike srpske pravoslavne gimnazije u Novom Sadu bio je Aleksandar Morfidis Nisis.

- Nastavnik muzike u Srpskoj gimnaziji Aleksandar Morfidis Nisis je 1838. godine obrazovao od gimnazista muški hor negujući harmoničnu (horsku) crkvenu muziku umesto starog crkvenog pojanja - objašnjava naš sagovornik. - Izvodeći sa svojim horom u Sabornoj crkvi liturgiju, koju je sam komponovao, naišao je na veliko dopadanje novosadske publike. Upravo zbog pevanja gimnazijskog hora novosadski hram je bio prepun nedeljom i praznicima. I kasnije su iz crkvenih horova izrastala su građanska pevačka društva.

- Prvi nastup Zanatlijskog hora bio je na Cveti 1896. godine u Uspenskoj crkvi - objašnjava Đurđev. - Pravila društva utvrđena su 1900. godine, a ime “Neven” sugerisao je pesnik Jovan Jovanović Zmaj. Hor “Nevena”, koji su vodili mnogi poznati dirigenti, među kojima i Isidor Bajić, Svetolik Pašćan-Kojanov i drugi, pevao je u Sabornoj i Almaškoj crkvi i nastupao na mnogim koncertima u Novom Sadu i Vojvodini, a išli su i na turneje po Makedoniji i Bosni i Hercegovini.

Prema rečima Đurđeva, uz “Neven” od 1898. godine postojalo je i Srpsko ratarsko

pevačko društvo, te je Novosadska trgovačka omladina od 1905. godine imala svoj Pevački zbor, a još osamdesetih godina 19. veka i Srpska čitaonica.

Poznati muzičar Marko Nešić vodio je hor Socijalističkog kulturnog društva “Sloboda”, a pre Prvog svetskog rata pominje se i Srpsko akademsko društvo “Suncokret” sa svojim horom. U međuratnom periodu horsko pevanje je bilo izuzetno razvijeno. Međutim, za vreme okupacije s radom su nastavila samo mađarska i nemačka društva, dok su srpska, a posebno jevrejska bila zabranjena. Nakon Drugog svetskog rata obnovljeno je horsko pevanje. Znameniti „Neven“ ponovo je počeo s radom, ali se nažalost šezdesetih godina prošlog veka ugasio. Najviše se afirmisalo Sindikalno društvo “Svetozar Marković”, Akademsko društvo “Sonja Marinković”, te pevači u gimnazijama “Jovan Jovanović Zmaj” i “Isidora Sekulić” i u Muzičkoj omladini.

Značajnu ulogu su imali i horovi nacionalnih manjina: Društvo “Petefi Šandor” (Mađari), KUD “Pavel Jozef Šafarik” (Slovaci), RKUD (Rusini), Hor “Hašira” (Jevreji), a horove su imali i Društvo “Železničar”, Društvo penzionera “Isidor Bajić” i preduzeće “Naftagas”.

S. Kovač