BICIKLOM KROZ VOJVODINU: LOKVE Najbolje banatske švargle ocenjuje akademik SANU

Mesta kroz koja sam prolazio oslikavaju multikulurni karakter Vojvodine više nego na bilo kojoj turi pre ove: Alibunar (Srbi i Rumuni), Lokve (Rumuni), Janošik (Slovaci), Jermenovci (Mađari), Barice (Rumuni), Plandište (Srbi, Makedonci i Mađari) i Margita (Srbi, Rumuni i Mađari). Kada sam stigao u Vršac već je bio potpuni mrak, ali dovoljno na vreme da sat pre poslednjeg voza za Beograd u 20.17 - u prodavnici kupim čvarke, krekere i jogurt, večeru koju sam pojeo na klupi stanice.

Pa da krenemo redom od prvog mesta na ovoj deonici. Malo je sela u Vojvodini u kojima možete da vidite toliko velikih i raskošnih kuća sagrađenih u proteklih par decenija a da pri tome neke od ulica u kojima se nalaze - nisu ni asfaltirane. Kada prođete kroz Lokve dan nakon kiše kao što sam ja to učinio, nameće se zaključak kako mu je posle rata određeno adekvatno ime, što naravno nije opravdanje za opštinske vlasti u Alibunaru kojem ovo selo pripada.

Lokve se prvi put pominju 1404. pod imenom Szentmihal, 1717. su  Sent Mihaj, 1779. Sent Mihály, 1911. Veg-Sént-Mihály, 1922 - Sveti Mihalo.

Posle 1945. selo je dobilo ime Lokve dok ga Rumuni koji čine 80% stanovništva sela i dalje zovu San-Mihai. Romi su 12% stanovnika dok je Srba manje od 3%. Prema popisu iz 2021. Lokve imaju 1.508 stanovnika dok je u svojim “slavnim danima” na popisu iz 1961. imao čak 4.246.

Pored velikih novih kuća u Lokvama ima i dosta starih objekata sa zanimljivo ukrašenim fasadama a za pohvalu je što sve javne česme i bunari u selu - rate kako oni namenjeni ljudima tako i oni za stoku. To je, inače, prava retkost jer većina javnih bunara i česmi u vojvođanskim selima koja sam obišao - nisu u funkciji.

U centru sela nalazi se velika Rumunska pravoslavna crkva iz 1814. godine. Na hramu je skoro rađena zaštita od vlage pa je žbuka u donjem delu fasade obijena. Crkva je bila zaključana a tu u porti zatekao sam malo sivo kuždravo kuče koje je piskavim lavežom glumilo “čuvara hrama”.

Sedam u kafić preko puta da dopunim baterije. Nekolicina gostiju u lokalu priča rumunski. Tražim kafu, mladić u majici lokalnog fudbalskog kluba “Banatul” kaže da je ne kuvaju. Poručujem mineralnu vodu. Petnaest minuta kasnije dolaze dvojica policajaca i dobijaju kafu, rezervisanu očigledno samo za čuvare reda i mira ali ne i za putnike namernike.

Burna istorija: ratovi, poplave, požari...

Sveti Mihalo je 1404. pripadao Krašovskom komitatu, a bio je u posedu porodice Osiak. U to doba oduzeo je kralj Sigmund ovaj posed od porodice Osiak i poklonio ga Jovanu de Marotu. Za vreme turske vladavine (podaci iz 1662) još je postojalo ovo naselje. Godine 1716. već opustošeno naselje ušlo je u sastav Vršačkog dištrikta.

Godine 1740. u Sveti Mihal doselilo se 40 rumunskih porodica iz Vlaške, da bi 1744. celo selo bilo dodeljeno Ilirskoj, a 1776. Nemačko-banatskoj regimenti. Već 1782. u selu ima 1.063 pravoslavna stanovnika, 1814. godine podignuta je sadašnja crkva, a 1843. selo broji 2.371 stanovnika pravoslavne vere, među njima i čak 296 đaka. 

Krajem juna 1848. počeo je srpsko-mađarski rat kod Sv. Mihala i selo je uništeno požarom.

Mesto se relativno brzo oporavilo i već1854. godine Sveti Mihal je pripadao alibunarskoj opštini i imao je 2.896 stanovnika.

Nastavljam dalje kroz glavnu ulicu koja, kao i u većini vojvođanskih sela sa manjinskim življem i dalje nosi ime - Maršala Tita. Prolazim pored novog hrama Hrišćanske adventističke crkve i velikog jata gusaka i stižem do terena FK Banatul (Banat na rumunskom). Dočekuje me savršeno uređena travnata površina sa tribinama i natpisom “Banatul Arena”. Nije dakle bitno koliki ste, važno je kakvo mišljenje o sebi imate, čak i ako živite u malim Lokvama. Inače, FK Banatul je pre dve godine tri kola pre kraja sezone osvojio Opštinsku ligu Alibunar – Plandište, te se plasirao u Drugu južnobanatsku ligu.

-Pre samo dve godine nismo ni postajali kao klub, nismo imali infrastrukturu niti uslove za igru, o svemu ovome što danas imamo mogli smo samo da sanjamo. Sada je taj san postao java, zahvaljujući zalaganju nekoliko mladih momaka koji čine upravu kluba, koji svaki slobodan trenutak koriste za rad u klubu. Uspeli su da okupe ekipu od 24 odlična fudbalera i još boljih ljudi. Kad niko nije verovao u nas, mi smo verovali u sebe, a rezultat svega toga je jasan -  saopštio je tada FK Banatul Lokve dokazavši kako je sve moguće kada su ljudi složni i uporni.

Ako je Futog poznat po kupusu, Kačarevo po slanini a Turija po kobasicama - “ijada” u Lokvama posvećena je njenom visočanstvu - švargli. Najbolji lokalni majstori u pravljenju ove svinjokoljske špecije, kao i učesnici sa strane, okupljaju se početkom februara svake godine u lokalno Domu kulture a o najboljim švarglama u Srbiji odlučuje stručna komisija, na čijem će čelu je ove godine bio ni manje ni više nego jedan - akademik! Reč je profesoru Cvijan Mekiću sa Poljoprivrednog fakulteta u Beogradu, članu SANU čije je stručno nepce ocenjivalo kvalitet banatskih švargli.

Robert Čoban