U SLAVU SVETLOSTI: Jedan izbor iz kolekcije GMS od danas u Gračanici

Tako su se u izboru našle i kopije zidnih slika koje su izveli najbolji slikari-kopisti druge polovine DŽDŽ veka, čija je delatnost bila vezana za velike državne projekte kopiranja živopisa u srpskim crkvama i manastirima, poput Zdenke Živković, Dušana Mihailovića, Nauma Andrića ili Petra Balabanovića. Istovremeno, pred publikom u Gračanici biće i odabrani radovi savremenih umetnika iz druge polovine XX i XXI veka: Ratka Kulića, Dobrivoja Rajića, Vere Zarić, Predraga Peđe Đakovića, Blagoja Srdića (Braca Bonifacije), Paje Jovanovića, Dragutina Inkiostri-Medenjaka i Anastasa Bocarića..

– U trenutku kada Galerija savremene umetnosti Priština, smeštena u Domu kulture u Gračanici, ovom postavkom obeležava 47 godina postojanja i 33 godinu Vidovdanskih svečanosti, svesni ugroženosti srpskog kulturnog nasleđa - i života - na Kosovu i Metohiji, izložbom pod nazivom U slavu svetlosti ukazujemo na ikonične predstave srpske umetnosti, te blistave tačke naše umetničke košnice – kaže za „Dnevnik” autor izložbe, viši konzervator Danilo Vuksanović, pomoćnik upravnika Galerije Matice srpske.

Iz bogate Zbirke kopija zidnih slika Galerije Matice srpske odabrano je, pojašnjava Vuksanović, sedam radova koji potenciraju razlike između slikarstva srpskog srednjeg veka sa Kosova i Metohije, sa kopijom Bogorodice Eleuse sa Hristom hraniteljem iz čuvene Crkve Bogorodice Ljeviške u Prizrenu, s jedne strane, te reprezentativnih baroknih slikarskih uzleta Hristofora Žefarovića iz Bođana i Stefana Teneckog iz manastira Krušedola, s druge. Manifestacija srpskog zidnog slikarstva dodatno je proširena kopijama fresaka Teodora Simeonova Gruntovića iz manastira Srpski Kovin, na teritoriji današnje Mađarske, na kojima se iščitavaju imena srpskih kraljeva i svetitelja, u barokno vizantijskoj sinergiji stilova.

– Na platformi razvoja srpske religiozne umetnosti, smeštena je, u kontrapunktu sa delima savremenih srpskih umetnika, jedna pretpostavljena selekcija modularne hronologije – dodaje Vuksanović. – Pogledom na imaginarni svet duhovnosti mozaičke složenosti Vere Zarić, i energičnu vertikalu belog jedra Dobrivoja Rajića, pa strukturu digitalne medijske inverzije Ratomira Kulića, zatim potresnu scenu herojskog stradanja srpskih vojnika u „Plavoj grobnici” Peđe Đakovića i koloritnu zvučnost enkaustičkih slojeva boje u apstrahovanom polju Brace Bonifacija – naglašavaju  se kontrasti u policentričnim vezama i referišu na transformacijski karakter srpske umetnosti. Pri tome, neke od ovih slika namerno će biti postavljene uz kopiju sa prikazom Strašnog suda iz manastira Srpski Kovin. U svakom slučaju, ovakav izbor, jedan od mogućih, utemeljen je i simboličkim postupcima u kontekstu slike Seoba Srba, koju je nakon originalne verzije rađene uljem na platnu, Paja Jovanović hromolitografski štampao kod Petra Nikolića u Zagrebu, obezbedivši tako toj nacionalnoj ikoni masovno prisustvo u srpskim domovima.

Poseban segment izložbe posvećen je umetničkim delima realizovanim u povodu jubileja Galerije Matice srpske, 175 godina trajnja, pa je tako među eksponatima i bista čuvenog slikara Uroša Predića, izlivena u bronzi, rad Luke Kulića. Ova bista je, podsetimo, bila deo impozantne izložbe „Uroš Predić. Život posvećen lepoti i umetnosti”, upriličene upravo povodom velike godišnjice. U Gračanici je takođe i mapa Ponos nacije. U zbiru Danila Vuksanovića, koja sadrži digitalne kolaže sa elementima iz istorije GMS, fragmente umetničkih dela i simbole ključnih oblasti delovanja Galerije. Među ostalim, tu je i rad Košnica, koji svojom simbolikom praktično zatvara krug jednog mogućeg izbora iz kolekcije GMS, jer taj znamen prvog reda našeg najstarijeg književnog, kulturnog i naučog društva, kao personifikacija zajedničkog rada, ukazuje i na sabornost uzvišene ideje: U slavu svetlosti.

Izložba u Domu kulture „Gračanica“  biće otvorena do 14. jula ove godine.

M. Stajić