Dnevnik na snimanju filma i TV serije o nastanku Novog Sada

Film govori o nastanku Novog Sada, a vraća nas u 18. vek, u vreme kada je u tadašnjem Šancu osnovano tajno udruženje „Liberta“ koje su stanovnici formirali kako bi se borili za slobodu i nezavisnu građansku upravu.

Naša ekipa imala je priliku da zaviri na set, a odmah po ulasku u zagušeni prostor ove katakombe uočili smo Mariju Tereziju, koju je, u raskošnoj carskoj haljini sa dugačkim ogrtačem sa bogatim loknama uzdignuti iznad glave, otelotvorila glumica Marta Bereš. Kako saznajemo, njen lik jedan je od najvažnijih u radnji filma, a glumicu koja ju je oživela zatičemo dok se prilično koncentrisana priprema za scenu u kojoj se Marija Terezija moli nad grobom svog oca povijene glave i sklopljenih ruku.

 – Marija se u ovoj sceni prvi put nalazi u važnoj situaciji. Dobija ogromnu odgovornost da rukovodi celim carstvom. Zapravo, ona je u svemu tome veoma napuštena. Scena koju ste videli govori o tome da Marija Terezija dolazi u katakombu i preko molitve traži savet od svog oca jer plemstvo stvara pritisak nad njom. Ipak, ona se ne da, a na kraju istera sve kako je i želela – priča nam glumica Marta Bereš nakon što je završila snimanje i vrlo uzbuđeno dodaje da je presrećna što je dobila priliku da igra ženu koja je još pre 300 godina sprovela neka dela za koja se žene i danas mahom bore. – Veliki je izazov. Prelep je ovaj lik i tačno svaki put kad obučem kostim i kad mi naprave masku imam utisak da osećam snagu njene ličnosti. Nema filma ili serije o njoj. Trudila sam se da pročitam što više na internetu što sam mogla da pronađem o njoj, a gledala sam i neke dokumentarce, pričala sam dosta sa autorima filma. Čak sam pronašla i original dokumenta kojim ona izjavljuje da tadašnjem Šancu daje status slobodnog grada.

Scenario filma napisao je Žanko Tomić, koji uz Gvozdena Đurića potpisuje režiju. Dok nam pokazuje kadar na ekranu u rediteljskoj stolici, Žanko Tomić nas uvodi u priču scenarija, koji je dubinski pripremao čak šest godina, pretražujući različite arhive i sudske spise.

– Radi se o filmu koji kreće iz drame dva naciona, ali prerasta u politički triler velikih razmera. Ovo je zapravo vrlo kompleksna priča o stanovnicima, a potom o interesima velikog kapitala i spoljne politike Francuske, Engleske, Pruske, Austrije, ali i Amerike. Film je smešten u vreme kada feudalizam polako odlazi u prošlost, a dolaze prve građanske teorije i misli. U tom smislu se pojavljuje i lik carice Marije Terezije u našem komadu i to ne samo kao neko ko razrešava problem meštana nego i kao neko ko se istovremeno bori za fiskalnu reformu – objašnjava Tomić.

Reditelj i scenarista filma nas podseća da je tadašnji Šanac bio glavno mesto za razmenu robe između Turske i ostatka Evrope, a da je među stanovništvom vladalo bezakonje jer je, kako objašnjava Beč bio u jeku sedmogodišnjeg rata u kojem su dotadašnji saveznici Habzburga osporavali Mariji Tereziji pravo na carsku krunu.

– Mariju napadaju i vode sa njom sedmogodišnji rat do iznemoglosti, te je naravno jedna pokrajina u tadašnjoj južnoj Ugarskoj, u kojoj se nalazio sadašnji Novi Sad, bila apsolutno van oka Beča i mogao je svaki bahati lokalni moćnik da radi šta hoće. Te je to nešto sa čime se građani Šanca suočavaju i shvataju da zapravo moraju organski da se održe oko bazičnih interesa, da zaštite svoj elementarni opstanak na tom terenu. Oni to u početku pokušavaju da rade legalnim putem, međutim, kada se pojavi najveća trgovinska kompanija iz Beča koja ima monopol sa turskim vezirom o trgovini između otomanske imperije i Habzburške monarhije, ta kompanija se odlučuje da za sedište uzme samu teritoriju Šanca što naravno podrazumeva prisilno iseljenje ljudi koji su do tada živeli tu – ističe Tomić. – Tada se naši junaci odlučuju da stupe u savez sa ljudima koji se nalaze sa one strane zakona. Bili su prinuđeni da tako pariraju beskrupuloznim vlastodršcima i da probaju da se probiju kroz lavirinte bečke politike, da se probiju do same Marije Terezije i da od nje dobiju zaštitu za svoju autonomnu upravu nad gradom.

U filmu ćemo pored Marije Terezije videti i druge istorijski stvarne likove. Među njima su episkop bački vladika Visarion, kojeg igra Igor Filipović, Sekula Vitković kojeg je oživeo Davor Janjić, Ignac Hajl kojeg igra Stefan Vukić, Maksim Taborović kojeg tumači Zlatan Vidović, provizor Redl kojeg je oslikao Aleksandar Đurica, general Engelshofen kojeg igra Nenad Ćirić i drugi. U filmu ćemo gledati i druge glumce: Daniela Siča, Anu Mandić, Tamaru Krcunović, Branislava Zeremskog, Arpada Mesaroša, Jovanu Balašević i druge.

Bioskopsku distribuciju filma „Liberta - rađanje grada“ možemo da očekujemo na jesen. Kako saznajemo, ekipa snima i seriju od sedam epizoda, čija nas premijera čeka već krajem godine na kanalu Superstar TV. Film i serija snimaju se u produkciji „Korzo 2021“, dok izvršnu produkciju potpisuje kuća „Biberche“. Koproducent projekta je Telekom Srbija.

Budući da Novi Sad, kakvog danas znamo, tada nije postojao gledaocima će biti zanimljivo da u filmu „Liberta - rađanje grada“ vide u kakvom području, ali i političko-istorijskom kontekstu je grad nastao.

– U sred blata nikle su neke čatrlje srpskih izbeglica i pored njih dolaze nemački doseljenici koji beže od velike gladi. Imamo dve najinferiornije grupe u dve države - izbeglice i ekonomsku migraciju, koja se nalazi zajedno na jednom terenu i to je prvi susret srpske kulture novije sa Evropom. Postoji veliko podozrenje u početku i građani jedne i druge vere dugo ne uviđaju da imaju zajednički problem. Kada se to desi onda oni postaju problem drugima, koji nisu hteli da Šanac, odnosno današnji Novi Sad, uopšte postoji – priča nam Žanko Tomić.

Vladimir Bijelić