Zbornik Matice srpske za likovne umetnosti: Od portreta srpske vlastele do zgrade muzeja 25. maj

Koncipiran kao godišnjak, Zbornik obuhvata različite teme iz istorije i teorije umetnosti, u rasponu od stvaralaštva srednjovekovnog razdoblja do perioda moderne. Pored tekstova iz istorije srpske, jugoslovenske i strane umetnosti, publikacija sadrži i teme iz muzeologije, heritologije i studija vizuelne kulture.

Na samom početku, Branka Vranešević piše o ukrasnim inicijalima u srednjovekovnom rukopisu Izbornog jevanđelja velikog vojvode Nikole Stanjevića. Analizirajući portrete srpske vlastele nastale u 14. i prvoj polovini 15. veka, Dragana Pavlović iznosi nova zapažanja u vezi sa ikonografijom njihovih ktitorskih prikaza. U domenu opšte istorije umetnosti srednjeg veka, Angelina Milosavljević govori o dvojnom portretu urbinskog vojvode Federika da Montefeltra i njegovog sina Gvidobalda.

U grupi tekstova o temama iz srpske umetnosti novijeg doba, Aleksandra Kučeković piše o slikarskom priručniku (erminiji) koja je pripadala našem baroknom slikaru Jovanu Četireviću Grabovanu. O jednom drugom srpskom umetniku koji je delovao tokom 18. veka, govori rad Milene Vrbaški („Ko je na ‘Autoportretu’ Nikole Neškovića„). U studiji o sakralnoj arhitekturi u vreme prve vladavine kneza Miloša, Ana Kostić nastoji da upotpuni dosadašnja znanja o objektima ove namene nastalim u periodu od 1815. do 1839. godine.

Kada je reč o istraživanjima srpske primenjene umetnosti Vuk Dautović govori o delovanju Nikole Stojisavljevića, jednog od najznačajnijih zlatara druge polovine 19. veka. U radu o pijarističkoj gimnazijskoj kapeli Sv. Stefana u Bečkereku (današnjem Zrenjaninu), Vanja Stojković analizira likovni program ovog jedinstvenog sakralnog prostora. Jovana Milovanović govori o svečanoj sali Gradske kuće u Novom Sadu, kao prostoru u kojem su se nalazili portreti vladarskih parova Austrougarske monarhije i Kraljevine SHS.

Gordana Krstić Faj piše o aukcijama u Srbiji i inostranstvu, na kojima se prodavao deo zaostavštine Obrenovića nakon Majskog prevrata 1903. godine. Popis umetničkih dela iznesenih na prodaju, svedoči da su se u zaostavštini Milana i Aleksandra Obrenovića nalazile - slike Eduarda Manea, akvareli Sezana, Muhe, pasteli Dega, Gogena, Monea, Renoara i drugih svetskih umetnika. Rad Ognjena Minića govori o recepciji antike na primeru salona minhenske vile velikana nemačke umetnosti Franca fon Štuka.

U zanimljivoj studiji, Tadija Stefanović piše o spomenicima kralju Aleksandru I Karađorđeviću u hrvatskim gradskim sredinama. Govoreći o reprezentativnim obeležjima podignutim u Varaždinu, Sušaku, Splitu i Vukovaru, saznajemo da su u njihovoj realizaciji uzimali učešće najznačajniji jugoslovenski vajari i arhitekte. Rad Marije Klimenko bavi se upotrebom arhetipova u stvaralaštvu međunarodno priznatog vajara Aleksandra Arhipenka (1887-1964).

U tekstu o Tanji Vujinović, autor Manojlo Maravić piše o ovoj srpsko-slovenačkoj umetnici koja svoju delatnost ostvaruje u domenu novih medija. Rad Sonje Jankov govori o analizi sadržaja friza u zgradi Fakulteta dramskih umetnosti na Novom Beogradu. Zanimljivo da je autor ovog dela Živojin Pavlović, jugoslovenski režiser crnog talasa, prozaista, esejista i profesor. Milena Jokanović piše o zgradi Muzeja 25. maj u Beogradu. Kroz različite kontekste, autorka nastoji da prati promene i značenja ovog izložbenog zdanja.

Na kraju Zbornika predstavljena je najnovija produkcija knjiga u kojima su obuhvaćene teme iz različitih perioda našeg umetničkog nasleđa.

Siniša Kovačević