Novi roman Lasla Vegela – „Migranti istorije“
NOVI SAD: Novosadska izdavačka kuća “Akademska knjiga” objavila je ovih dana novi roman “Nesahranjena prošlost” istaknutog književnika Lasla Vegela u prevodu sa mađarskog Arpada Vicka.
Za ovaj roman Vegel je prošle godine nagrađen Zlatnom medaljom za najčitaniju knjigu u Mađarskoj. U pitanju je autobiografski i autofikcijski roman koji obuhvata (nedostajuću) istoriju tri generacije uvodeći nas u provincijski, manjinski, plebejski svet u kojem porodične istorije govore o „nesahranjenoj”, proneverenoj, otetoj prošlosti u kojoj se istorija svake generacije silom prekida. Protagonisti romana su zapravo migranti istorije, navodi izdavač.
Prvu generaciju čine dedovi, rođeni krajem 19. veka, čiju je istoriju Trijanon naprosto presekao. Nisu promenili samo državu, već su se nevoljno našli i u drugoj kulturi, u drugom jezičkom ambijentu, pod drugom vlašću – oni su prvi izgubili svoju prošlost, jer posle 1918. nisu mogli svojoj deci preneti iskustva prethodnog razdoblja, već su zajedno s njima učili da se snalaze u novom svetu. Jedan deda bio je useljenik nemačkog porekla, njegova porodica se u Srbobranu – među većinskim srpskim stanovništvom – pomađarila. Drugi deda se već računao kao Srbobranac – starosedelac, što znači da je bio treća ili četvrta generacija doseljenika. Obojica su deca Monarhije, služili su u vojsci Austrougarske monarhije, a 1918. počeli su novi život u novoj državi. Za prvu, manjinsku, plebejsku generaciju prošlost je ostala nesahranjena. Njihova prošlost je u novoj državi naprosto potonula. Ova autobiografija nije od one vrste koja otkriva privatne sfere. Tako da Vegel kao moto svoje knjige navodi reči mađarskog pisca Šandora Maraija koji je rekao da je autobiografija opravdana samo ako pisac svoje lično bivstvovanje doživljava kao mikrokosmos koji je organska dopuna univerzalnog bivstva i ne izveštava o tome, šta se desilo njemu i oko njega, već zapisuje kako se svet događao u njemu.
Laslo Vegel (Srbobran, 1941) prozni i dramski pisac, esejista, studirao je mađarski jezik i književnost na Univerzitetu u Novom Sadu, i filozofiju na Univerzitetu u Beogradu. Bio je član redakcije novosadskih časopisa “Uj Simposion”i “Polja”, zagrebačkog “Prologa”, glavni urednik novosadske Tribine mladih, urednik kulturnog dodatka lista “Mađar so”, dramaturg Televizije Novi Sad; stalni pozorišni kritičar lista “Politika”, koordinator novosadske kancelarije Fonda za otvoreno društvo.
Objavio je na srpskom jeziku dela: Memoari jednog makroa (1969), Dupla ekspozicija (1983), Pareneza (1985), Odricanje i opstajanje (1986), Abrahamov nož (1987), Ekhartov prsten (1990), Život na rubu (1992), Vitgenštajnov razboj (1994), Velika srednje-istočno-evropska gozba stupa u pikarski roman (1996), Bezdomni eseji (2002) Eksteritorium (2002), Ispisivanje vremena, u međuvremenu (2003), Judita (2006), Priče iz donjih predela (2011), Neoplanta ili obećana zemlja (2014), Ispisivanje vremena, u međuvremenu (2014), Ispaštanje, ili priče iz donjih predela (2016), Balkanska lepotica ili Šlemilovo kopile (2017), Novosadski dnevnik 1991―2016 (2018). Dobitnik je mnogobrojnih nagrada u zemlji i inostranstvu. Redovni je član Mađarske akademije Sečenji za književnost i umetnost.
N. P.
