Objavljen novi broj „Građe za proučavanje spomenika kulture Vojvodine”
„Poznata su nam dva pokušaja osmanske vojske da opsadom zauzme Petrovaradin (1694. i 1716. godine), ali se oni nisu razvili u toj meri da bismo na osnovu njih stekli sveobuhvatan uvid kako su se u to vreme odvijale opsadne operacije koje su se preduzimale radi zauzimanja, odnosno odbrane jednog utvrđenog mesta.
Tokom izgradnje Tvrđave (1692 - 1780), njeni pojedini delovi (Gornja tvrđava i Hornverk) dobili su posebne sisteme vrlo složenih postrojenja ya njenu odbranu pod zemljom. Oni su do danas ostali potpuno neistraženi od strane struke, dok su, posebno u široj javnosti, postali predmeti najrazličitijih spekulacija...”
Deo je ovo uvodnog slova temata istoričara Nenada Šeguljeva naslovljenog „Minsko ratovanje u stalnoj fortifikaciji i kontraminski sistem Petrovaradinske tvrđave”, koje je objavljeno u novom, 33. broju „Građe za proučavanje spomenika kulture Vojvodine”. Zahvaljujući ovom istraživanju tako, recimo, saznajemo da su nakon pada Švajdnica 1762, koji su Prusi osvojili nakon 63 dana opsade i 48 dana minskog ratovanja, Austrijanci u Petrovaradin prekomandovali vojnog inženjera Albrehta Hajnriha Šredera i minersku brigadu sa zadatkom da završi predlog projekta kontraminskog sistema Hornverka. Nekoliko godina kasnije, tačnije u maju 1768, kako navodi Šeguljev, Petrovaradin je posetio i prestolonaslednik Josip II, koji će na prostoru Hornverka prisustvovati i pokaznoj vežbi o praktičnoj upotrebi mina. Nakon toga je obišao i kontraminski sistem, o čemu i danas svedoči spomen-ploča u dubokom podzemlju, postavljena kod rezervnog ratnog bunara...
Nije, međutim, „Minsko ratovanje...” jedini zanimljiv prilog koji se našao unutar korica ove publikacija iz kategorije naučnih časopisa nacionalnog značaja (M52), koja izlazi pod okriljem Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture. Naprotiv. Nova „Građa”, na primer, na donosi i tekst iz pera nedavno preminulog arheologa Dragana Anđelića o nalazima koji se vezuju za Higelberg kulturnu grupu zapadne Bačke, dok Snežana Janković piše o rumskim porodičnim kapelama, koje je tokom prve dve i po decenije prošlog veka projektovao čuveni Herman Bole (1845 - 1926), na ovim prostorima najpoznatiji po gradnji Crkve Snežne Gospe na Tekijama i obnovi sabornog hrama Preobraženja Gospodnjega u Zagrebu. Dalje, Čedomir T. Bačkulja analizira ikonostase crkava brvnara, dok se Filip Krčmar bavi spomen-bistom Karlu I, poslednjem vladaru Austrougarske, koja je u Velikom Bečkereku otkrivena u proleće 1917. a netragom nestala nakon Prvog svetskog rata.
U posebnom poglavu „Građe za proučavanje spomenika kulture Vojvodine” istoričar umetnosti Vladimir Mitrović veoma detaljano analizira spomenik Svetozaru Miletiću u centru Novog Sada, rad Ivana Meštrovića. U ovoj „studiji slučaja”, kako je sam Mitrović zove, otkrivaju se brojni manje poznati detalji o nastanku jednog od simbola najveće prečanske varoši, počev od prvog vajarevog kontakta sa Novim Sadom, koji se vezuje za oktobar 1926. godine. „Meštrović je načinio jednu posetu Novom sadu, razgledajući njegove znamenitosti. Uveče je u Matici srpskoj priređeno upoznavanje na kome su se pojavili novosadski intelektualci, koji su došli da pozdrave velikog umetnika...”, zabeležila je „Zastava”. Kasnije će još nekoliko puta dolaziti u varoš, da bi početkom 1939. lično nadgledao postavljanje spomenika na centralnom gradskom trgu, koji će svečano biti otkrivena 1. oktobra 1939. Tom činu, međutim, veliki vajar neće prisustvovati. Dakako, ovo su samo obodi temata, koji se bavi i nizom drugih detalja, poput činjenice da spomenik Miletiću ima dosta toga zajedničkog sa Meštrovićevim skulptorskim viđenjem Grgura Ninskog, visokim 8,5 metara i teškim 13 tona, koje će 29. septembra 1929. biti postavljeno u Peristilu Dioklecijanove palate.
Kroz priču o preseljenju Srpskog crkvenog muzeja u Sentandreji iz neuslovne zgrade u okviru porte Beogradske crkve u potpuno obnovljeno nekadašnje zdanje Preparandije na centralnom gradskom trgu, dr Tijana Palkovljević Bugarski i dr Daniela Korolija Crkvenjakov iz Galerije Matice srpske aktuelizovale su u „Građi” pitanje revizije stanja kolekcije. „Detaljno pregledanje zbirke i stanja fonda, mere otprašivanja kako izloženih predmeta, tako i onih pohranjenih u deopima, vrlo retko se rade redovno. I to nije problem samo manjih muzeja”, upozorile su autorke, pri tome kao primer dobre prakse navodeći vatikanske muzeje, koji su razvili sistem mera preventivne konzervacije izložbenih sala i depoa.
M. Stajić