TEMATSKI PARK NA SAJLOVU  Prikaz sedam milenijuma života kraj Dunava

Naime, Skupština Novog Sada usvojila je plan detaljne regulacije za budući Arheološki park uokviren Bulevarom Evrope, Rumenačkim putem i Gradskim grobljem, na lokalitetu na kojem su, između 2010. i 2012. godine, tokom gradnje 3. i 4. deonice Bulevara Evrope, arheolozi gradskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture otkrili veliki broj nalaza iz skoro svih preistorijskih i istorijskih epoha.

Na nedavno održanoj sednici novosadskog parlamenta, zamenik gradonačelnika Srđan Kružević izajvio je da ne želi da licititra kada će početi izgradnja Arheloškog parka, ali da se „sigurno neće čekati dugo”. Ovo je još jedan u nizu koraka na putu koji je započet početkom decenije, kada su stručnjaci Zavoda za zaštitu spomenika kulture Novog Sada, u saradnji sa gradskim urbanistima, započeli planove o izgradnji parka u kojem bi (pra)istorija oživela u autentičnom ambijentu.

- Počevši od 2010. godine, kada smo prilikom zaštinih arheoloških istraživanja i iskopavanja pre izgradnje treće deonice Bulevara Evrope, pronašli ovaj lokalitet, stručna služba Zavoda kontinuirano predlaže i zalaže se za njegovo očuvanje, zaštitu i prezentaciju - kaže za „Dnevnik” arheolog konzervator Dušanka Veselinov, koja je i vodila istraživanja.

Ta istraživanja pokazala su postojanje velikog i dobro očuvanog višeslojnog arheološkog nalazišta na više od 50 hektara, sa ostacima materijalne kulture naseljavanja u kontinuitetu od ranog neolita i pojave zemljoradnje u Panonskoj niziji, kroz sve praistorisjke periode, odnosno mlađe kameno, bakarno, bronzano i gvozdeno doba, preko ranih istorijskih, kasno antičkih i ranih srednjovekovnih ostataka, do poznog srednjeg i novog veka.

- Nalazište je veoma značajno i predstavlja izvanredan prostor na osnovu velikog potencijala arheoloških nalaza, veličine, geomorfoloških karakteristika, položaja, okruženja, velike gustine arheoloških objekata i bogatog fonda pokretnih nalaza. U nekadašnjim objektima drvene i zemljane arhitekture, građenih u tehnici pletera i lepa u skladu s okruženjem, pronađene su zemunice, poluzemunice, ostaci nadzemnih kuća sa pomoćnim objektima i veoma bogat fond upotrebnih predmeta, zanatskih proizvoda, delova pokućstva, priloga u grobovima, statusnih simbola. Oni nam pružaju izuzetno značajne i dragocene podatke o načinu i organizaciji života na ovom sjajnom prostoru tokom sedam milenijuma - navodi Veselinov.

Krajnji cilj jeste da Arheološki park omogući prvenstveno zaštitu arheološkog nasleđa, ali i da obrazuje i edukuje, uz nesumnjiv turistički potencijal. U prilog tome ide i činjenica da će se budući park nalaziti na lokaciji na  staroj visokoj obali Dunava, ispod koje su očuvani ostaci rita, zabarenog područja, trstika i šumaraka, koji su stanište zaštićenih i strogo zaštićenih vrsta od nacionalnog značaja, poznatijoj kao „Bara kod Avijatičarskog naselja”. Sve ovo, kako ističe Dušanka Veselinov, čini arheloški pejzaž u kojem su osnivana naselja u prošlosti i omogućava kvalitetnu i slojevitu prezentaciju arheološkog nasleđa i kulturnog kontinuiteta.

- Do danas je na Sajlovu iskopavanjima obuhvaćeno 12.800 kvadratnih metara. Kako na visokoj obali, tako i na nekadašnjim dunavskim adama, istraženo je i dokumentovano 313 naseobinskih i 28 grobnih objekata – navela je arheolog konzervator novosadskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture.

Što se tiče samo plana Arheološkog parka, on je zamišljen kao kompleks na oko 12 hektara koji će činiti tematski park u kojem će biti prikazane iskopine, rekonstrusiani objekti i arheološki nalazi, predstavljeni tamo gde su i pronađeni. Pored toga, predviđena je izgradnja i muzeja sa amfiteatrom namenjenom obrazovanju, zatim parkovi i prateće servisne površine, uključujući i parkinge za automobile i autobuse. Ceo kompleks biće izgrađen na osnovu urbanističko-arhitektonskog konkursa i uslova Zavoda za zaštitu spomenika kulture. Rezultat bi trebalo da očuva i istakne kulturne vrednosti, kao što su starina, retkost i kontinuitet, ali i dokumentarne, kao što su istorijske, naučne i obrazovne.

Ono što se iz plana detaljne regulacije da videti, jeste da bi posetioce nakon što uđu u Arheloški park, kroz njega vodila pešačka staza, okružena zenelilom koje bi postepeno otkrivalo posetiocima pojedine delove same postavke. U tematskom parku bile bi prikazane rekonstrukcije areholoških nalaza i izgrađen vidikovac s kog bi se mogao videtio ceo kompleks. Još jedan deo čini očuvani ritski ambijent kao autentično okruženje i arhelološki pejzaž, u kojem bi bilo mesta i za „arhebiološke vrtove“ u kojima bi se gajile karakteristične kulture korišćene u životu zajednica koje su živele na ovom prostoru.

Svetozar Krstić