Sajlovo dobija arheološki park, u toku izrada plana
Ideja stručnjaka Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Novog Sada – proistekla na osnovu arheoloških nalaza prilikom zaštitnih radova na trećoj deonici Bulevara Evrope na Sajlovu 2010. godine – da se na delu tog područja izgradi Arheološki park, na dobrom je putu da bude realizovana.
Izrada nacrta plana detaljne regulacije prostora planiranog za arheološki park, zapadno od Bulevara Evrope, južno od Rumenačkog puta i jugoistočno od ulice uz Novo groblje, u toku je i ona je rezultat zajedničkog rada stručnjaka iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture i gradskih urbanista.
„Arheološki park će biti izuzetno važna kulturna tačka u Novom Sadu, Vojvodini i Srbiji, moglo bi se reći i u ovom delu Jugoistočne Evrope“, kaže direktor gradskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture mr Siniša Jokić.
Dodaje da je ugrađen u Strategiju razvoja kulture grada u periodu od 2016. do 2020. godine.
„Sajlovo je deo grada s velikom koncentracijom arheološkog nasleđa, što pokazuje da je arheološka i kulturna baština Novog Sada daleko veća nego što se mislilo. Uprava za kulturu grada i gradonačelnik Miloš Vučević prepoznali su značaj i vrednost tog područja i podržali su ideju osnivanja parka“, veli Jokić.
Govoreći o budućem parku u kontekstu titule Evropske prestonice kulture koju će Novi Sad nositi 2021. godine, Jokić naglašava da ne treba zaboraviti da ceo grad i okolina moraju biti uključeni u projekat, a ne samo centar s ustanovama i institucijama kao mestima gde se dašava kultura.
„Kultura se mora razvijati i na periferiji i arheološki park će biti stožer formiranja te kulturne zone zajedno s letnjikovcem bačkih vladika, zadužbinom najveće novosadske dobrotvorke Marije Trandafil, u kojoj je sada Veterinarski institut“,kaže Jokić: „Taj kvart kulture na severnoj periferiji Novog Sada obuhvata i kasarnu „Jugovićevo“ s aerodromom starijim od 100 godina, te Ranžirnu stanicu, koja predstavlja industrijsko nasleđe Novog Sada. Njegova prednost je i položaj koji ga čini pristupačnim u saobraćajnom pogledu. Sa sadržajima koji su planirani u njemu, biće to izuzetan turistički kompleks Novog Sada.“
Na Sajlovu su u nekadašnjim objektima drvene i zemljane arhitekture, građenim od prirodnih materijala u tehnici pletera i lepa, u skladu s okruženjem, pronađene zemunice, poluzemunice, ostaci nadzemnih kuća, s pomoćnim objektima u okućnicama ekonomskih i komunalnih funkcija i veoma bogat fond pokretnih nalaza – upotrebnih predmeta, zanatskih proizvoda, delova pokućstva, priloga u grobovima, statusnih simbola... koji pružaju izuzetno značajne i dragocene podatke o načinu i organizaciji života nekadašnjih stanovnika današnjeg Novog Sada.
Geomagentnim istraživanjima su mapirane zone ispod zemlje gde se nalaze pokretni nalazi. Zahvaljujući značajnim arheološkim iskopinama, pokrenuta je i procedura za utvrđivanje za kulturno dobro.
Po rečima arheologa-konzervatora Dušanke Veselinov, za koju u Zavodu za zaštitu spomenika kulture kažu da je idejni tvorac parka, zamišljeno je da on bude unutar granica višeslojnog arheološkog lokaliteta Sajlovo i obuhvata deo prostora posebnih kulturnih vrednosti u ostacima prirodnog okruženja.
„Zaštitnim arheološkim istraživanjima, koja su sprovedena pre izgradnje III i IV deonice Bulevara Evrope, na Sajlovu je utvrđeno postojanje velikog i dobro očuvanog višeslojnog arheološkog lokaliteta koji se rasprostire na više od 50 hektara, s ostacima materijalne kulture naseljavanja u kontinuitetu, od ranog neolita i pojave zemljoradnje na prostoru Panonske nizije, kroz mlađe kameno, bakarno, bronzano i gvozdeno doba, preko ranih istorijskih, kasnoantičkih i ranosrednjovekovnih ostataka, do poznog srednjeg i novog veka“, ističe Dušanka Veselinov.
Dodaje da je nalazište veoma značajno i predstavlja izvanredan prostor na osnovu velikog potencijala arheoloških nalaza, veličine, geomorfoloških karakteristika, položaja, okruženja, velike gustine arheoloških objekata i bogatog fonda pokretnih nalaza.
Predviđeno je da park bude na najreprezentativnijem delu arheološkog lokaliteta, to jest na segmentu nekadašnje stare visoke obale Dunava, ispod koje su očuvani ostaci rita, zabarenog područja, trstika i šumarak, stanište zaštićenih i strogo zaštićenih vrsta od nacionalnog značaja.
„To neće biti park poput Viminacijuma i Sirmijuma, gde imamo rimsko nasleđe, odnosno čvrstu arhitekturu, to će biti park s nasleđem iz prirodnog okruženja. Jedan od prvih tog tipa nalazi se pored Budimpešte. Takvi parkovi imaju važnu obrazovnu ulugu i donose dobrobit svakoj zajednici“, objašnjava Dušanka Veselinov.
Površina kompleksa iznosiće 12 hektara i na njemu je planiran muzej s trgom i prostorom za izložbe na otvorenom. Po rečima Dušanke Veselinov, biće to reperzentativna zgrada na ulazu u Novi Sad sa svih pravaca. Predviđeni su parkinzi, servisne stanice, pultovi, pešačka staza koja će omogućiti šetnju kroz vreme.
„Ideja je da se prikaže način života na ovom prostoru iz tog niza dugog više od sedam milenijuma. Na samom kraju prostora predviđenog za gradnju kompleksa planiran je istraživački centar s radionicama, laboratorijama za obradu arheoloških nalaza, depoima. Na najvećem segmentu obale zamišljeno je da bude mesto za prikaz rekonstrukcije arheološkog nalaza“, napominje Dušanka Veselinov.
Z. Milosavljević